Rycerstwo europejskie i samurajowie w Japonii
Rycerstwo – to tan społeczny złożony z konnych wojowników istniejący w Europie w okresie pełnego średniowiecza i późnego średniowiecza. Warstwa czy społeczna klasa rycerska wytworzyła swoisty styl życia, ceremoniał i etykę. W zamian za nadanie ziemskie przyjmowało obowiązek służby pod rozkazami seniora. W późnym średniowieczu rycerstwo przekształciło się w szlachtę. W większości państw europejskich tytuł rycerski stał się jednym z niższych tytułów szlacheckich, jak chociażby we Francji jako – chevalier, w Niemczech i Monarchii Austro-Węgierskiej – Ritter, w Wielkiej Brytanii – knight. W Polsce z uwagi na zasadę równości szlacheckiej rycerstwem tytułowano ogół szlachty, stosując też określenia kawaler (tytuł szlachecki) lub formę łacińską – equitus. W Japonii samurajowie jako klan rycerski pojawili się jednak już około VII i VIII wieku ery chrześcijańskiej, zatem jakieś dobre trzy wieki wcześniej, a wieści ze Wschodu w formie opowieści podróżników mocno wpływały na to, co rozwijało się w apokaliptycznej chrześcijańskiej Europie drugiego Tysiąclecia czyli od XI wieku ery chrześcijańskiej (e.ch.).
 |
| Rycerstwo Europy |
Początki rycerstwa w Europie sięgają czasów wczesnego średniowieczna, a był to stan o ściśle określonych prawach i obowiązkach opartych na lokalnych Kodeksach wojowników. Pierwotnie rycerzem mógł być nazwany każdy konny wojownik, lecz od około XI wieku nazwę tę mógł nosić tylko wojownik formalnie i rytualnie pasowany na rycerza. Rycerstwo jako wyodrębniona grupa społeczna pojawiło się w Europie w końcu X wieku w północnej i wschodniej Francji, w XI wieku — w Italii, Niemczech, chrześcijańskich państwach Półwyspu Iberyjskiego i w Anglii, później w krajach Europy Środkowej (w tym w Polsce od XII wieku). Polskie słowo „rycerz” wywodzone jest czasem od niemieckiego Ritter, które oznacza jeźdźca, pochodzącego z kolei od łacińskiego ride-jazda, co potwierdza utożsamienie rycerza z jeźdźcem na koniu bojowym. W językach romańskich również zachował się ślad jeździeckich skojarzeń z rycerzem. Francuskie: chevalier, hiszpańskie: caballero, portugalskie: cavaleiro pochodzą od późnego łacińskiego: caballus, co znaczy „jeździec”. Jednocześnie istniało oryginalne staropolskie określenie na rycerza – raciądz, od psł. *ratęgъ (od *ratъ = walka, jak w imieniu Racibor), które przeszło w nazwę osobową, stąd nazwy miejscowe: Raciąż, Raciążek. Warto wskrzesić starą słowiańską nazwę "raciądz". Patronem rycerzy chrześcijańskich w Europie jest święty Jerzy, walczący ze Smokiem, późniejszy opiekun harcerzy. Nie masz konia, nie jesteś rycerzem.
Samuraj, po japońsku 侍 samurai; „wojownik” - rzeczownik pochodzący od archaicznego czasownika saburau, który z czasem przeszedł zmianę fonetyczną w samurau, znaczącego „służyć panu” – to pierwotnie świta służąca najwyższym dostojnikom japońskim, także gwardia cesarska (gosho-zamurai). Jest to szeroko rozpowszechniona na Zachodzie nazwa feudalnego rycerza i rycerstwa japońskiego - w Japonii przeważnie nazywanego ekskluzywnie bushi lub yama-bushi (górscy wojownicy). Udział samurajów w populacji kraju wynosił co najwyżej 10%. Symbolem pozycji samurajów jest samurajski miecz katana (właściwie jest to szabla) i krótki miecz wakizashi, razem stanowiące komplet zwany daishō. Ich noszenie było prawem i obowiązkiem japońskich wojowników. Daishō nie były tylko bronią, mówiono o nich, że stanowią duszę samuraja, toteż samurajowie byli silnie związani ze swoimi mieczami i otaczali je głęboką czcią.
Samurajowie jako grupa społeczna pojawili się na przełomie VII i VIII wieku ery chrześcijańskiej, na pewno już w okresie Yamato. Genezy można dopatrywać się w zmianach w systemie politycznym ówczesnej Japonii. Od czasu powstania w 702 roku kodeksu Taihō uznającego władzę cesarza nad krajem i oddającego mu ziemie (należące wówczas do poszczególnych rodów) we władanie, rozpoczął się okres tworzenia struktur feudalnych o nazwie shōen, zarządzanych przez gubernatorów. Z czasem władza cesarska przestała mieć na nie wpływ. Wtedy też zaczęły powstawać oddziały zbrojne podporządkowane właścicielom, mające w razie potrzeby służyć obronie majątków. Obszary wschodniej i północnej Japonii, szczególnie na nizinie Kantō, były często widownią krwawych buntów i rebelii i tam też samurajowie pojawili się najpierw. Po restauracji i reformach okresu Meiji zniesiono w 1871 roku wszystkie tytuły i przywileje samurajskie, niejako likwidując japońskie rycerstwo jako klasę społeczną. Mimo wielu licznych protestów, a nawet zbiorowych seppuku warstwa samurajów została formalnie zlikwidowana, jednakże z jej wybitnych mistrzów wojowników w znacznym stopniu wyrosły współczesne japońskie sztuki walki.
Wpływ na powstanie rycerskiej grupy społecznej w Europie miały przemiany społeczno-polityczne na terenie dawnego imperium Karolingów (Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego Karola I Wielkiego). Wiązały się one z kryzysem rzymskiej władzy centralnej i kształtowaniem się stosunków zależności feudalnej. Równocześnie nastąpił wzrost znaczenia ciężkiej konnicy w prowadzeniu wojen, powodujące zapotrzebowanie na konnych wojowników. Początkowo o przynależności do stanu rycerskiego nie decydowało pochodzenie, lecz status materialny pozwalający na zakup kosztownego uzbrojenia i koni, jak również umiejętność walki konno. W skład rycerstwa wchodzili na początku wasale różnych szczebli, zobowiązani do służby wojskowej na rzecz pana feudalnego, a także obciążeni obowiązkiem świadczenia takiej służby niektórzy członkowie grup ludności poddanej. Rycerstwo w tym okresie było warstwą mającą charakter otwarty. Mogli do niej łatwo przeniknąć przedstawicielom bogatszych rodzin mieszczańskich i chłopskich.
W państwie karolińskim (753-987), rdzeniu dzisiejszej Unii Europejskiej (Francja, Zachodnie Niemcy, Austria, Szwajcaria, Północne Włochy i Rzym, Belgia, Holandia, Słowenia i Północno-Wschodnia Hiszpania) każdy wolny człowiek był zobowiązany do służby wojskowej, ale już od połowy VIII wieku ciężka jazda z powodu upadku społecznego piechoty stała się "królową bitew", dlatego trzon armii stanowiła kasta wielkich właścicieli ziemskich. Broń i ekwipunek były bardzo kosztowne, a chociażby około początku IX wieku koń kosztował tyle co stado 18-20 krów. Poza tym wojownik sam musiał zadbać o konie i uzbrojenie dla swoich giermków, zabierać żywność na czas kampanii itd. O ile arystokracja chętnie brała udział w boju, większość armii - piechota - niechętnie opuszczała domy i sezonowe prace w polu. Karol Wielki ze swoim sztabem bardzo starannie przygotowywał każdą kampanię. Nie rozpoczynał żadnej, zanim nie zapoznał się z raportami zwiadowców, wysyłanych na terytorium nieprzyjaciela oraz nie przestudiował map, jakie udało się zebrać. Poza tym musiał zgromadzić wszystko, co było potrzebne do długiej wyprawy. Rabunek przez wojsko był formalnie zabroniony, dopóki nie wkroczyło ono na teren nieprzyjaciela. Każdy wojownik odpowiadał za szkody wyrządzone przez jego konie na polach uprawnych. Już w nieprzyjacielskim kraju w większości przypadków dowództwo decydowało się na totalny rabunek, palenie zabudowań i mordowanie każdego, kto wpadł w ręce rycerzy chrześcijańskich. Dzięki łupom zrabowanym nieprzyjacielowi Frankowie mogli żyć dostatnio. Szał wojenny Franków nie znał umiaru w walkach z poganami czyli religiami niechrześcijańskimi w tym z muzułmanami. Termin Imperium Karolińskie jest współczesny, w czasach jego istnienia używano różnych określeń: universum regnum (królestwo uniwersalne), imperium christianum (cesarstwo chrześcijańskie), Romanorum sive Francorum imperium (Cesarstwo Rzymian i Franków), Romanum imperium (Cesarstwo Rzymian), co było konkurencją dla ówczesnego Bizancjum (395-1453), które najpierw było Cesarstwem Wschodniorzymskim, a potem stało się Imperium Osmańskim.
Scutati - od łacińskiej liczby pojedynczej "scutatus od scutum" tarcza – to ciężkozbrojny żołnierz w armii Bizancjum. Będąc bezpośrednimi spadkobiercami legionów rzymskich, Scutati byli jedną z lepszych formacji piechoty Średniowiecza. Armia Cesarska Bizancjum nigdy nie była jednolita, a jej struktura zmieniała się przez cały okres istnienia "Drugiego Rzymu", starając się dostosować taktykę do wroga z którym walczono. Na ogół jednak, rynsztunek piechura składał się między innymi ze skórzanej zbroi lamelkowej bądź też kolczugi, hełmu, długiej włóczni kontarion (będącej prawdopodobnie odmianą greckiego kontosa, lub też inną nazwą dla tej samej broni), a także miecza na wypadek walki w zwarciu. Istotną ochronę zapewniała także tarcza, której kształt w różnych okresach był różny. Zazwyczaj miała jednak okrągły kształt. Scutatii powstali w okresie między VII a VIII wiekiem I Tysiąclecia e.ch., na skutek porzucenia dotychczasowego podziału piechoty na Limitanei (wojska graniczne) i Comitatenses (wojska polowe), który nie sprawdził się w okresie najazdów muzułmanów arabskich. Armia Bizancjum kontynuowała trend armii późnorzymskiej, gdzie piechota pełniła zasadniczo funkcję pomocniczą. Scutati pełnili raczej rolę defensywną, chroniąc oddziały lekkozbrojne – łuczników i miotających oszczepami peltastów. Jednakże po przełamaniu wrogich szyków przez jazdę, byli w stanie zaatakować szeregi wroga. Scutati, tak jak katafrakci rekrutowali się tylko i wyłącznie z mieszkańców Cesarstwa. Bazę rekrutacyjną stanowił system drobnych gospodarstw "pronoja" (podobny nieco do europejskiego feudalizmu, z tą różnicą iż po śmierci żołnierza grunt ponownie wracał do państwa) bądź też system themów (thema/ta - okręg lub prowincja wojskowa). Piechota ta istniała do czasów IV krucjaty. W późniejszych latach, odrodzone Bizancjum niemal całkowicie polegało na najemnikach aż do upadku Konstantynopola w roku 1453. Wzorce bizantyjskie wpływały na rozwój rycerstwa okresu Karolingów.
Rycerstwo jako jazda konna nawiązuje do tradycji wczesnorzymskich, gdzie na 3000 żołnierzy piechoty przypadało 300 wojowników jazdy konnej, którą po reformach Serwiusza Tuliusza w VI wieku p.e.ch., stanowili najbogatsi obywatele Imperium Romanum, których stać było na posiadanie konia i najlepszego uzbrojenia. W okresie klasycznego cesarstwa to jest od I do II wieku n.e. wchodziło w skład legionu 300–500 jeźdźców każdy tworzący formacje alae który składał się z 16 turmae liczący 30–33 jeźdźców. Istniały także oddziały zwane kohorta (cohors miliaria) liczące około 700 jeźdźców zgrupowanych w 24 turmae. Pod koniec I wieku n.e. cesarz Trajan powołał gwardię przyboczną Equites Singulares Augusti, składającą się z 720 jeźdźców. Dodatkową formacją była jazda cesarska (equites singularis imperatoris) powołana do życia przez cesarza Hadriana, jako jego oddział przyboczny. Liczyła ona 500 najzdolniejszych jeźdźców. W tym okresie (od panowania Wespazjana) zaczęto wprowadzać pierwsze formacje katafraktów sarmackich atakujących trzy metrową kopią i chroniących konia lamelowaną narzutą. Oprócz udziału w bitwach jazda w okresie cesarstwa wykorzystywana była między innymi do ochrony szlaków handlowych i granic oraz do rozpoznania. Ówczesna literatura rzymska obfitowała w liczne dzieła szkolenia konnicy do walki (na przykład Acies contra Alanos pisarza cesarskiego Flawiusza Arriana); istniał także rozwinięty system ćwiczeń bojowych zwany hippica gymnasia. Piechota pozostawała główną siłą w wojsku rzymskim do połowy III wieku e.ch. Sytuacja zmieniła się diametralnie po klęsce cesarza Waleriana w bitwie pod Edessą w 259 roku e.ch., w starciu z ciężką jazdą perskiej dynastii Sasanidów, gdzie do niewoli dostał się sam władca. Wkrótce syn Waleriana – Galien przeprowadził gruntowną reformę rzymskiego wojska imperialnego, wyodrębniając duże konne formacje tak zwane vexillatio w ramach osobnej armii polowej. W zależności od rozmieszczenia podzielono je na equites promoti (Italia, Grecja) oraz equites scutarii (Afryka, Bałkany). Ostateczna rezygnacja z walki klasycznym szykiem legionowym na rzecz przodującej roli konnicy nastąpiła po klęsce Rzymian w bitwie pod Adrianopolem w 378. Uzbrojenie jazdy w czasach cesarstwa stanowiła lekka okrągła tarcza clipeus, długi miecz spatha, lekki oszczep iaula – zwykle kawalerzysta zabierał dwie sztuki tej broni, hełm oraz pancerz (między innymi kolczuga). Niektóre oddziały jazdy wyspecjalizowane w strzelaniu z grzbietu konia dysponowały łukami.
Postać solarnego bóstwa Mitry o pochodzeniu indyjskim i perskim jest poświadczona na terenach Azji Mniejszej od XIV wieku p.e.ch, co może pokrywać się także z początkami tradycji orfickich w Grecji, a ślady wpływów mitraickich w kulturze greckiej widać chociażby u pitagorejczyków. Najstarsze mitrea – miejsca sprawowania kultu Mitry – pochodzą jednakże z połowy II wieku, najnowsze z połowy V wieku e.ch. Pod koniec II wieku i w III wieku e.ch., wyznawcą hermetycznego mitraizmu został rzymski cesarz Kommodus (180‒192). Jako (łac.) Sol Invictus („Słońce Niezwyciężone”) Mitra czczony był powszechnie za czasów Aureliana i przez późniejszych cesarzy rzymskich, wśród których znalazł się także młody Konstantyn I (306‒337). Mitraizm od początku jest kultem misteryjnym, hermetycznym, toteż podstawowe i najważniejsze obrzędy polegają na dokonywaniu rytuałów inicjacji. Obrzędy te sprawowano w mitreach – miejscach najczęściej położonych w podziemiach lub jaskiniach, w grotach. Ceremonie nie były odbywane publicznie, mogli w nich brać udział wyłącznie mężczyźni, a właściwie wyróżniający się dobrzy wojownicy, późniejsi rycerze. Jak wszystkie kulty misteryjne, także misteria mitraistyczne związane są z objawieniem tajemnicy, której treść przekazywana jest wyłącznie wtajemniczonym; ci z kolei zobowiązani są do zachowania ich w sekrecie, a złamanie tajemnicy karane było śmiercią, tak jak za zdradę tajemnicy wojskowej. Największą popularnością cieszył się mitraizm wśród rzymskich legionistów – bóstwo Mitra jest bowiem bogiem wojowniczym i walecznym, mitraizm wymaga zachowania surowej żołnierskiej dyscypliny. Podobne reguły rycerskie widać w drugim tysiącleciu wśród perskich zakonów sufickich takich jak safaviyya, której liderzy stworzyli dynastię safawidzką. Podstawowym misterium mitraistycznym są rytuały przejścia, inicjacji. Inicjowany prowadzony był do groty lub piwnicy, ustawiano go pod wykutym w sklepieniu otworem zasłoniętym kratą, na której zabijano byka, zadając mu cios sztyletem w kark; inicjowany dosłownie kąpał się w spadającej przez kratę krwi byka, mazał nią całe swe ciało (taurobolium); następnie, po wyprowadzeniu z ciemności na światło, przez tydzień karmiony był mlekiem „quasi novo genitus” (jako nowo narodzony). Nietrudno dostrzec w tym analogię do podstawowego misterium chrześcijańskiego – ceremonii chrztu. Jako bóstwo solarne Mitra odbierał cześć w niedzielę, dzień słońca (łac. Dies solis), stąd w językach europejskich: niem. Sonntag, ang. Sunday). Chrześcijaństwo od końca IV wieku zaczęło wyniszczanie i wypieranie tradycji mitraickich, co spowodowało upadek potęgi wojskowej Imperium Romanum.
Ekwici to zapewne jeden z najstarszych śladów pochodzenia europejskiego rycerstwa konnego w Rzymie. Ekwici, po łacinie equites, l.poj. eques – to średnio zamożna rzymska klasa społeczna, w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sestercji (III wiek p.e.ch.). Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadanie konia (stąd nazwa ekwitów znacząca "jeźdźcy": łacińskie "equus" oznacza konia), noszenie stroju wojskowego zwanego trabea, złotego pierścienia oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę (szeroki nosili senatorowie). Początkowo terminem tym określano obywateli rzymskich, których było stać na zakupienie i utrzymanie konia oraz ekwipunku żołnierza jazdy rzymskiej (dużo droższego od ekwipunku piechura). Rekrutowali się oni z 3 tribus: Tities, Ramnes i Luceres, a przewodził im tribunus celerum. Setka ekwitów stanowiła centurię, dzielącą się na pododdziały zwane decuriae, składające się z dziesięciu osób, każda pod dowództwem dziesiętnika (łac. decurio). Ekwici stanowili swego rodzaju stan rycerski (łac. ordo equestris) czyli stary zakon rycerski i brali udział w corocznej, odbywającej się 15 lipca paradzie jeźdźców. W III wieku p.e.ch., ta militarna funkcja ekwitów uległa zatarciu, ale pozostali oni wpływową i zamożną grupą właścicieli ziemskich i przedsiębiorców, stanowili też trzon biurokracji rzymskiej. Grupa ta stała w hierarchii społecznej poniżej senatorów, jednak ostro rywalizowała z nimi o wpływy. W 67 roku p.e.ch., w czasach gdy Punkt Barana wszedł w Gwiazdozbiór Ryb rozpoczynając tak zwaną Epokę Ryb, senat wydał tzw. ustawę Roscjusza, nadającą ekwitom prawo do zasiadania w teatrze w wydzielonych rzędach, ustawionych tuż za ławami senatorskimi i oddzielonych od pozostałej części miejsc wydzielonych dla plebsu. Ateńskim odpowiednikiem ekwitów byli hippeis.
Ekwici zaczęli zyskiwać coraz większe wpływy w państwie oraz gromadzić ogromne majątki, w czym pomogło utworzenie spółki, zwanej societates publicanorum. Niekiedy jednak ekwici zdolni byli do kompromisów i tworzenia wspólnego frontu z arystokracją przeciw innym warstwom społecznym. Do głównych zadań ekwitów należało zbieranie kontrybucji, danin oraz opłat celnych w zwiększającej się liczbie prowincji. Ponadto zajmowali się obrotem handlowym, ściągali podatki z prowincji z Azji oraz nadzorowali roboty publiczne. Jako jeźdźcy łatwo przynosili wpływy kulturowe z obszarów bliższch Persji, w tym nauki, modne kulty misteryjne jak mitraizm, wiedzę astrologiczną czy nowinki wojskowe. Przy głosowaniach centurialnych (wybory konsulów, pretorów i cenzorów, decydowanie o wojnie i pokoju) najpierw pytano o zdanie ekwitów, co pozwalało im zabierać głos w ważnych decyzjach dla państwa. Uprawnienie to podkreślało ich ważną pozycję. W okresie cesarstwa ekwici stali się warstwą urzędniczą, ale mieli także jako jeźdźcy sprawy wojskowe w legionach. Zajmowali wiele wysokich stanowisk, jak na przykład: prefekt pretorianów czy dowódca kohorty legionów. Wykreślenie z wojskowych centurii ekwitów było hańbą, status ekwity był warunkiem ubiegania się o urzędy i wstęp do senatu. To właśnie dowódcy legionów rzymskich byli najbardziej wtajemniczeni w kulty misteryjne, w tym w rozprzestrzeniający się od dawniejszych czasów misteryjny i inicjacyjny kult Mitry. Takie są zatem korzenie zjawiska powrotu do tradycji rycerskich w Europie na gruncie chrześcijańskim w okresie przełomu I i II Tysiąclecia.
Twórcą statusu ekwity w Imperium Rzymskim był Gajusz Grakchus, który uczynił ekwitów, obdarzonych immunitetem sądowym, sędziami przysięgłymi w trybunale o zdzierstwa urzędników. Walka o obsadę trybunałów była jednym z głównych elementów konfliktu politycznego w czasach późnej republiki, a w I wieku p.e.ch., kryteria przynależności do stanu ekwitów stały się nieostre wskutek nadania obywatelstwa Italikom i praktycznego zaniku cenzury. Nagminnemu uzurpowaniu statusu ekwity przez obywateli o wymaganym majątku (400 tysięcy sesterców) położył kres August, który 19 roku p.e.ch., przywrócił recognitio equitum. Za pryncypatu ekwici stali się polityczną elitą drugiego stopnia (przeciętnie 20 tysięcy osób, powoływanych przez cesarza). Ekwici służyli jako sędziowie w trybunałach w Rzymie, wyżsi oficerowie i prokuratorzy cesarscy, a August stworzył urzędy ekwitów o randze nie ustępującej senatorskim (m.in. prefekci Egiptu i kilku innych prowincji). Za jego następców powstała cała ich hierarchia, a w II wieku e.ch., zdominowali kancelarię cesarską, dotąd obsadzaną przez wyzwoleńców. Obdarzenie rangą ekwity członków elit lokalnych było ważnym czynnikiem romanizacji imperium, a w III wieku awans prostych żołnierzy, masowo obdarzanych rangą ekwity, doprowadził do praktycznego zaniku stanu w dotychczasowym kształcie, co wiązało się także z masowym występowaniem kultu mitraickiego.
Zasadnicza zmiana metod prowadzenia wojny i organizowania stosunków społecznych w Europie wiąże się z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego pod naporem plemion koczowników ze Wschodu podczas Wielkiej Wędrówki Narodów w IV-VII wieku. Ciężkie uzbrojenie sarmackiej kawalerii i długi prosty miecz ze spawanej stali typu hunickiego są oczywistymi prototypami uzbrojenia średniowiecznych rycerzy Europy. Bo to koczownicy (przede wszystkim Sarmaci i Ostrogoci) stanowili dominującą warstwę społeczeństwa po rozpadzie unii pod przywództwem Hunów, główne źródło różnic między europejską kulturą rycerską średniowiecza a kulturą starożytności jest logiczne, aby zobaczyć w koczowniczej kulturze przybyszów. Jednak ze względu na ich stosunkowo niewielką liczebność, rozprzestrzenienie się jego wpływów w toku syntezy o podłożu lokalnym trwało wieki. Wśród Franków, w których siłach zbrojnych w VII wieku przeważała piechota wolnych ludzi, kawaleria składała się z wojowników królewskich (anttrustions). Rycerstwo objawiło się w państwie frankońskim przede wszystkim podczas ataku Arabów, którzy wraz z przechodzącymi na ich stronę komitetami chrześcijańskimi Półwyspu Iberyjskiego przeniknęli do Galii. W Galii wolni chłopi nie byli w stanie pełnić służby konnej w odległych kampaniach zbrojnych, a Karolingowie musieli polegać na seigneur (mistrzach) przy tworzeniu kawalerii.
Od X do XII wieku następowało formowanie się zachodniego rycerstwa jako osobnej grupy społecznej w ramach Cesarstwa Rzymskiego i państw stanowiacych obszar jego wpływu w Europie Zachodniej, w nawiązaniu do dawnych tradycji rzymskich i bizantyjskich, a także zachowanych i schrystianizowanych tradycji mitraickich czyli perskich. Między XII a XIII wiekiem rycerstwo przeobraziło się w stan zamknięty przed napływem ludzi z pozostałych grup społecznych cenzusem szlachetnego urodzenia. Rycerze, którzy dysponowali kosztowną bronią żelazną oraz umieli się nią posługiwać, stanowili największą siłę militarną spośród wszystkich grup społecznych i trzon europejskich armii. Czasy największego znaczenia rycerstwa przypadły na epokę krucjat (od końca XI do XIII wieku). Kształtowaniu się tożsamości rycerstwa i jego odrębności jako warstwy społecznej sprzyjał rozwój swoistej obyczajowości, etyki i kultury rycerskiej. W tym okresie ustalił się specjalny rytuał pasowania na rycerza (mający charakter rytu inicjacyjnego i obrzędu religijnego). Atrybutami rycerza stały się miecz z pasem i ostrogi. Wzorcem była postać dzielnego wojownika, walczącego dla sławy, hojnego, bezwarunkowo wiernego podjętym zobowiązaniom. Z czasem, pod wpływem religii chrześcijańskiej i katolickiego kościoła, zakres obowiązków rycerza został poszerzony o zapewnianie obrony i opieki kobietom, duchownym, pielgrzymom, sierotom i najuboższym, poszanowanie dla świątyń chrześcijańskich, walkę w obronie wiary chrześcijańskiej.
Charakterystycznym elementem kultury rycerstwa stało się również powstanie znaków i zawołań bitewnych — herbów i dewiz rodów, które od XIII wieku stały się dziedziczne. Oprócz wzorca rycerza-wojownika, kształtował się też wzorzec życia rycerza dworskiego, który obejmował: służbę wobec ziemskiego pana i wybranej damy dworu. Ideały wzorca rycerskiego opiewały ówczesne dzieła literackie, takie jak: cykle powieści epickich (chansons de geste) i romanse rycerskie, które opisywały czyny rycerstwa w czasach historycznych (np. cykl karoliński z Pieśnią o Rolandzie) lub legendarnych (cykl arturiański, Pieśń o Nibelungach), albo wydarzenia z bliższej przeszłości (m.in. Pieśń o Cydzie). Odrębne miejsce zajmowała liryka prowansalskich trubadurów i północnofrancuskich truwerów (XII–XIII wieku) oraz niemieckich minnesingerów. Formą typową dla kultury rycerstwa były turnieje, które pojawiły się około XII wieku i stały się jedną z najwyżej cenionych rozrywek rycerstwa, aż do XVI wieku. Specyficzną formą organizacji rycerstwa, były zakony rycerskie, powstałe w epoce krucjat, stanowiące próbę połączenia ideału rycerza i mnicha-ascety. Jako jednym z najsłynniejszych mamy tutaj Zakon Templariuszy. Zmierzch rycerstwa, jako grupy społecznej, przypadł na schyłek średniowiecza (przełom XIV i XV wiek). Był wynikiem wielu czynników. Jedną z przyczyn była zmiana sposobu prowadzenia wojen w Europie. Rosła rola wojsk zaciężnych, a zwłaszcza piechoty i artylerii. Rycerze ponosili klęski w starciach ze zdyscyplinowaną piechotą uzbrojoną w łuki i formacje strzelców-łuczników, a później w broń palną podczas wojny stuletniej i wojen husyckich.
Rozwój techniki militarnej, zwiększający koszt uzbrojenia, rujnował finanse części rycerstwa, a część skłoniło do poświęcania większej uwagi dochodom z posiadłości ziemskich, dając początek procesowi przekształcania się tej warstwy w osiadłą szlachtę, coraz mniej zainteresowaną udziałem w bitwach. Próby odnowy ducha rycerstwa w XIV i XV wieku wyraziły się gloryfikacją jego ideałów w kulturze dworskiej, nawiązywaniem do jego tradycji w ceremoniale dworskim, wskrzeszaniem dawnych wątków literackich. Jednakże, należy pamiętać, że kto nie jest rycerzem nie powinien być uważany za osobę szlachecką! Rycerze w okresie istnienia tejże klasy społecznej mają specjalny status społeczny i sa przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Ich postępowanie opierało się na specjalnym etosie z uwzględnieniem kodeksu rycerskiego. Rycerze nie byli warstwą jednolitą, o ich statusie decydował majątek oraz pochodzenie. W Polsce od początku XI wieku funkcjonowały dwie grupy możnowładców – nobiles, magnates, proceres oraz zwykli rycerze – milites. Poza Śląskiem i Pomorzem nie wykształciła się hierarchia lenna – ziemia nadawana drużynnikom na prawie rycerskim przez władcę była dobrem dziedzicznym (aloidalnym), a obowiązek stawienia się do obrony na każde wezwanie władcy spoczywał na każdym właścicielu ziemi na prawie rycerskim, a nie na konkretnym rycerzu.
Rola rycerstwa-szlachty rosła wskutek nadawanie przez władców (głównie w XIII wieku) immunitetów, zarówno sądowych (dawały one feudałom prawa sądownicze nad podległą ludnością), jak i ekonomicznych (zwalniały dobra rycerskie z danin na rzecz panującego księcia). Wkrótce (po przywileju w Cieni z 1228 i przywileju w Lutomyślu z 1291) korzystanie z immunitetów stało się równoznaczne z posiadaniem ziemi na prawie rycerskim. Równolegle wykształciło się prawo rycerskie – ius militarae. Jego elementem był m.in. przywilej nieodpowiedniości (prawo nieodpowiednie) – ius non responsivum, które polegało na odpowiadaniu w sprawach karnych tylko bezpośrednio – in curia przed księciem. Po przywileju budzińskim z 1355 doszło do tego prawo rycerza do otrzymania wynagradzania strat przez władcę po wyprawie zagranicznej, po przywileju koszyckim z 1374 prawo do bycia wykupionym z niewoli po takiej wyprawie. W wyniku tego drugiego ukształtowała się również wolność podatkowa stanu rycerskiego. Odtąd na zwołanie podatku poza ustaloną normą 2 groszy z łana chłopskiego szlachta musiała sama wyrazić zgodę.
Rycerze Okrągłego Stołu
Rycerze Okrągłego Stołu – według brytyjskich legend arturiańskich 150 rycerzy zasiadających przy Okrągłym Stole na dworze króla Artura (choć wedle rozmaitych przekazów wymienia się ich także 25 lub 50). Jego kształt miał zapobiec kłótniom między rycerzami o pierwszeństwo. Misją Rycerzy Okrągłego Stołu było poszukiwanie legendarnego kielicha – Świętego Graala. Zaistniała hipoteza, iż w rzeczywistości Okrągły Stół był amfiteatrem, została jednak podważona. Według legend arturiańskich Artur to syn Igerny i jej drugiego męża Uthera Pendragona oraz przyrodni brat: Anny-Morgause, Elaine z Garlot i Morgan le Fay. Urodzony w Glamorgan, według najnowszych odkryć, dnia nowego roku, z czego można wnioskować, że był to 7 stycznia 482. Za radą czarodzieja czy maga Emrysa Merlina Artur założył rycerskie Bractwo Okrągłego Stołu, mające walczyć ze złem, któremu przewodził Morgan Mmynvawr. Artur ożenił się z Ginewrą. Został koronowany w wieku lat 15. Zbudował najpotężniejszy zamek Camelot, nie jak dotąd sądzono w Kornwalii, lecz na Półwyspie Lleyn, skąd w mgliste wieczory widział Avalon, obecnie wyspę Bardsey. Legenda o Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu jest jednym z najpowszechniejszych mitów kultury europejskiej. Artur umarł w 562 w St. Armel des Boschaux, gdzie został pochowany w kamiennym sarkofagu. Zaraz po śmierci Artura Merlin udał się na wyspę Bardsey (Ynys Afallach) w towarzystwie dziewięciu bardów, zabierając ze sobą trzynaście skarbów Brytanii. Pierwsze wzmianki o Arturze znajdują się w Historia Brittonum mnicha Nenniusza, napisanej około 830, oraz Annales Cambriae, walijskiej kronice z około 960 (tam właśnie pojawia się, uważany za autentyczny, zapis o śmierci Artura w bitwie pod Camlan). Dzisiejszą postać nadał legendzie w dużym stopniu dwunastowieczny walijski kronikarz, piszący po łacinie Geoffrey z Monmouth oraz tworzący po francusku poeci (Wace of Jersey, Chretien de Troyes). Geoffrey z Monmouth w Historia Regum Britanniae (1136-1138) opisuje okres panowania Legendarnego Króla Artura jako pasmo wojen przerywane tylko dwukrotnie – i to na krótko – okresami spokoju w państwie. Artur zwycięża w wojnie większość europejskich narodów: Sasów, Piktów, Szkotów, Islandczyków, Gotów, Norwegów, Galów, Rzymian i mieszkańców Orkadów. Legendy arturiańskie były niewątpliwie jednym z motorów napędzających rozkwit rycerstwa na przełomie X i XI wieku, jako że ów okres to czas apokaliptyczny, bardzo płodny i twórczy dla chrześcijaństwa oraz czasy zmuszające do wielu walk.
 |
| Samuraje w Japonii |
Szkoły walki i etos samurajów
Istniało bardzo wiele szkół walki, a wprawny samuraj potrafił zabić przeciwnika już za pierwszym ciosem, w tym nawet jednym cięciem przeciąć go na pół, wzdłuż od czubka głowy. Owe śmiercionośne umiejętności wynikały ze sposobu walki, który polegał przede wszystkim na rozpoznaniu szkoły w jakiej kształcił się wróg, a co za tym idzie używanej przezeń techniki, dzięki czemu samuraj mógł błyskawicznie zastosować opracowaną metodę kontrataku. Ze względu na charakter tej walki, nastawionej na zadanie śmierci niemal jednym ruchem miecza, bywało, że kończyła się ona zgonem dla obu stron. Samuraj kształcony był nie tylko w posługiwaniu się mieczem, ale także łukiem (yumi), jak również innymi rodzajami broni, jak np.: włócznia zwana yari (yari-jutsu), broń drzewcowa o nazwie naginata, czy wachlarz bojowy tessen. Charakterystyczna dla klasy samurajów była ich fryzura – włosy upięte na czubku głowy i wygolone z przodu, nad czołem. Nosili strój składający się m.in. ze spodni hakama, kamizelki kamishimo, na których widniał kamon (herb klanu/rodziny), i innych dodatków takich jak amulet szczęścia wieszany na szyi. Samurajska zbroja zwana ō-yoroi, składała się z wielu segmentów, głównie metalowych, które pokrywano skórą i lakierowano, po czym łączono za pomocą grubych pasków z jedwabiu i skóry. Paski te − jaskrawo kolorowane − stanowiły element dekoracyjny zbroi.
Podstawowe prawa oraz zasady zawarte są po dziś dzień w kanonie bushidō, wykładającym podstawowe zasady drogi wojownika, drogi rycerskiej. Istniały również inne dzieła, opisujące zasady, jakimi powinien się kierować samuraj czy bushi. Były to między innymi utwory Gorin-no Sho (Księga pięciu kręgów) oraz Hagakure (Ukryte w listowiu). Główną zasadą była i jest wierność swemu panu lub mistrzowi i bezwzględne podporządkowanie się. W walce samuraj nie mógł odczuwać lęku przed śmiercią (podobnie jak podczas popełniania seppuku), nie mógł kapitulować w walce, byłoby to bowiem rozwiązanie niehonorowe. Samurajowie byli kształceni w kierunku poznania bushidō, uczono ich między innymi czytania, pisania, sztuki kaligrafii, literatury, muzyki, retoryki, taktyki, prawa, medycyny, matematyki, astrologii oraz parzenia herbaty. Wykładano im także poezję japońską i chińską, a pisanie poematów od zawsze jest jednym z zajęć każdego porządnego wojownika japońskiego.
Miecz samuraja
Miecz był najważniejszym elementem w kulturze samurajów, stanowił niejako duszę wojownika. Związanych z nim było wiele rytuałów, niekiedy bardzo złożonych, począwszy już od procesu jego wykuwania. Miecznik wykonujący swój fach musi poddawać się uprzednio ceremonii oczyszczenia (misogi), zaś pomiędzy niektórymi momentami wykuwania przywdziewał odświętne szaty. Aby odpędzić złe moce, kuźnię ozdabiają motywy, zaczerpnięte z tradycyjnej religii shintō. Obrządek dotyczy nawet używanej przy hartowaniu miecza gliny, wody i ognia. Zadaniem miecznika jest wytworzenie głowni miecza o jak najtwardszym ostrzu (aby uniknąć wyszczerbienia), będącego jednocześnie możliwie najbardziej elastycznym (by miecz nie uległ pęknięciu). Było to i jest bardzo trudne zadanie, osiągane przez wielokrotne przekuwanie żelaza, hartowanie metalu oraz inne techniki, wypracowywane przez wieki i pilnie strzeżone przez mistrzów tego fachu. Jedna z zasad dotyczących miecza mówi, że jeśli już zostanie on wyjęty z pochwy, musi być umoczony w ludzkiej krwi, dlatego też, jeśli broń zechciała obejrzeć osoba dostojna, której nie można było odmówić, samuraj przed schowaniem miecza dokonywał małego samoskaleczenia. Samurajskie miecze poddawane są regularnej konserwacji, która polega chociażby na nacieraniu głowni miecza maścią z mięty japońskiej.
Onna-bugeisha
Onna-bugeisha - po japońsku 女武芸者; „wojowniczka sztuk walki” lub onna-musha (女武者) – to określenie opisujące historyczne japońskie wojowniczki należące do szlachty. Przedstawicielki tej nielicznej grupy, brały niekiedy udział w bitwach obok samurajów. W feudalnej Japonii należały do klasy bushi (wojowników) i były wyszkolone w użyciu wszelkiej broni. Za najbardziej znane wojowniczki uchodzą: Tomoe Gozen oraz Takeko Nakano. W japońskim społeczeństwie feudalnym, już w czasach starożytnych, zdarzały się przypadki kobiet biorących udział w wojnach jako wojowniczki. Zazwyczaj były szkolone w użyciu takich broni, jak naginata i kaiken oraz systemu walki tantō-jutsu. Wyszkolone wojowniczki miały zapewniać ochronę w społecznościach, w których nie było męskich wojowników - bushi. Jedna z takich kobiet, w późniejszym czasie cesarzowa Jingū (około 169–269) poprowadziła japońską inwazję na Koreę w 200 e.ch., po śmierci w bitwie jej męża, czternastego cesarza Japonii, Chūai. Według legendy, w cudowny sposób doprowadziła do zdobycia Korei bez rozlania kropli krwi, gdyż Koreańczycy byli przerażeni jej wyglądem w postaci bogini. W 1881 roku jej podobizna została użyta na japońskich banknotach. Była pierwszą kobietą w Japonii uhonorowaną w taki sposób. Pomimo zasług cesarzowej, w okresie Heian, jak i później kobiety były raczej rzadkością na polach bitew. Ówczesne japońskie ideały piękności pielęgnowały wizerunek kobiety jako słabej i bezsilnej, co w oczywisty sposób stało w sprzeczności z wizerunkiem wojowniczek, chociaż wiele kobiet dobrze znało sztuki walki i potrafiło skutecznie chronić swoje domy i dzieci.
Legendarną wojowniczką w okresie Kamakura z czasów wojny Gempei była Tomoe Gozen, służąca Yoshinaki Minamoto. Tomoe była opisywana jako niezwykle piękna, inteligentna i bojowa. Była znakomitą łuczniczką i świetnie jeździła konno i strzelała bardzo celnie z biegnącego konia. Według jednego z przekazów historycznych, przewodząc 500 samurajom Tomoe, poprowadziła ich do boju przeciwko ponad 2000 wojowników i była jedną z pięciu osób, które przeżyły bitwę w pełni w niej uczestnicząc i ją wygrywając. Jej ostateczny los nie jest znany, ale niekwestionowany jest jej wpływ na naginata-jutsu oraz sztukę. Wzmianki o niej pojawiają się w japońskim teatrze, a jej podobizny zdobią różnorakie ukiyo-e. Kolejną "kobietą-samurajem" była Hangaku Gozen, która w 1201 dowodziła obroną fortu Torisakayama przed przeważającymi siłami wroga. Walcząca w czasie decydującej i przegranej bitwy, Hangaku została ranna. Jej waleczność miała zrobić tak wielkie wrażenie na jej przeciwnikach, że niektórzy z nich, którzy wcześniej z nią walczyli, prosili o jej rękę. Pierwszą dobrze znaną onna-bugeisha, która miała także znaczący wpływ na politykę była Masako Hōjō, żona Yoritomo Minamoto. Po śmierci Minamoto została buddyjską mniszką i służyła jako doradczyni swoich synów: Yoriie Minamoto i Sanetomo Minamoto. Dzięki staraniom Hōjō zmieniono XIII-wieczne japońskie prawa, pozwalając kobietom dziedziczyć majątki na równi z mężczyznami i otrzymały one prawa do posiadania własności. Pomimo że w starożytnej Japonii podstawową rolą kobiet było wsparcie ich mężów i rodzin, Hōjō dała kobietom znacznie więcej wolności. Od kobiet oczekiwano także, aby stawały z bronią w ręku w czasach wojny do obrony ich domów, w czasie gdy ich mężowie opuszczali domy udając się na kampanie wojenne.
Najpopularniejszą bronią wojowniczych onna-bugeisha była naginata, konwencjonalna broń drzewcowa, w sprawnych rękach pozwalająca zniwelować fizyczną przewagę jaką mieli mężczyźni nad zazwyczaj mniejszymi i słabszymi fizycznie kobietami. Wojowniczki używały zazwyczaj nieco mniejszej wersji tej broni, zwanej w jej żeńskiej odmianie jako ko-naginata. Bardzo ważną bronią był sztylet kaiken o długości do około 25 centymetrów. Sztylet zazwyczaj był używany do obrony w przypadku walki w pomieszczeniach z małą swobodą ruchu, mógł być także używany do wykonania rytualnego samobójstwa czyli seppuku. Wszystkie wojowniczki były szkolone w systemie walki tantō-jutsu, użycia sztyletu i noży, także do rzucania. W treningu wojowniczek duży nacisk kładziono na obronę ich domów w czasie wojen i zamieszek, musiały one sprawnie posługiwać się łukami pozwalającymi na rażenie agresorów z pozycji obronnych w domu i otoczeniu domu. W okresie Edo wojowniczki onna-bugeisha zostały pozbawione wielu praw, były szykanowane przez urzędników i mogły poruszać się tylko w towarzystwie mężczyzn, a to z powodu znacznych umiejętności i obaw o wszczęcie zamieszek lub powstania, a czasem z obaw o dokonanie zemsty na jakimś urzędniku co kazał stracić męża takiej onna-bugeisha. Japońskie encyklopedie wspominają od kilkuset do kilkutysięcy znamienitych onna-musha, wojowniczek, kobiet-rycerzy, które zapamiętała historia oraz rozliczne lokalne legendy.
Pasowanie na rycerza
By mogło nastąpić pasowanie kandydat na rycerza musiał od 15-tego roku życia służyć jako giermek u boku pasowanego rycerza i zaprawiać się do wojennego rzemiosła, zaprawiać się do walki. Po złożeniu dowodów męstwa oraz uzyskania odpowiedniego wykształcenia (władania bronią, jazdy konnej, obyczajów, śpiewu i poezji), pasowano giermka na rycerza. Ciekawe, że rycerstwo wszystkich kultur wymagało od wojowników umiejętności śpiewania i recytowania oraz pisania poezji. Do aktu pasowania na rycerza wojownik przygotowywał się przez turnieje i ćwiczenia, a cała ceremonia pasowania odbywała się w trakcie ceremoni dworskiej, po której wojownik składał przysięgę wierności Ojczyzny i religii, przestrzegania czci niewieściej, bronienia wdów i sierot. Następnie z rąk panującego władcy otrzymywał pas rycerski i złote ostrogi. Z aktem pasowania na rycerza wiązało się nadanie ziemskie, dzięki czemu obdarowany dobrami rycerskimi (beneficjum), popadał w zależność lenną od nadawcy, stając się jego wasalem. Panujący pasował młodych rycerzy zwykle po ukończeniu przez nich 21-ego roku życia, chociaż w razie wyjątkowych zasług, stać to się mogło wcześniej.
Taktyka walki rycerzy europejskich
Rycerstwo średniowieczne walczyło konno, najczęściej jako ciężka kawaleria. W razie potrzeby rycerze mogli też walczyć jako kawaleria lekka, a nawet piechota. Broń zaczepną stanowił miecz, włócznia (kopia), topór oraz sztylet zwany mizerykordią. Broń ochronną stanowiła tarcza, hełm i zbroja. Mobilizację rycerzy przeprowadzano przez rozesłanie wici, informujących o terminie i miejscu zbiórki. Na wezwania swojego pana rycerz przybywał wraz z pocztem liczącym kilku jeźdźców (giermków i pachołków) – była to najniższa jednostka organizacyjna w wojsku, zwana drużyną. Jednostką wyższą obejmującą rycerstwo określonego terytorium, stanowiła chorągiew. Połączone chorągwie stanowiły większy oddział – hufiec.
W czasie bitwy rycerze ustawiali się najczęściej pojedynczo w rozciągniętym szeregu, a za nimi stali ich giermkowie i pachołkowie. Jeżeli obie strony decydowały się stoczyć bitwę w tym samym szyku, to starcie przeradzało się w serię pojedynków stojącego naprzeciw siebie rycerstwa, w którym uczestniczyli także wodzowie. Zdarzało się też, że stosowano szyk kolumnowy, który pozwalał na manewrowanie wojskiem w czasie bitwy. Dzielono wtedy armię na kilka hufców, które ustawiano w jednej lub kilku liniach, nierzadko wydzielano też hufiec odwodowy, w którym znajdował się często dowódca.
Gra w szachy
Najpopularniejsza gra średniowiecznych rycerzy, stanowiąca „wojnę na niby”, może świadczyć – jak większość gier popularnych w danej społeczności – o zasadach wyznawanych przez przedstawicieli stanu rycerskiego. Szachy pochodzące z Persji zawdzięczały swą popularność wśród rycerstwa bezpośredniej analogii do wojny; jest to jednak wojna, którą wygrywa się siłą rozumu. Można spostrzec, że partia szachów jest bitwą idealną, regulowaną zasadami kodeksu rycerskiego. Nie ma w na niej miejsca na podjazdy czy inne nieczyste manewry. Już sama zgoda grających na równoległe rozstawienie szyków oraz frontalne zderzenie armii jest podstawowym warunkiem zaistnienia prawdziwej bitwy. Walka toczy się na ograniczonej przestrzeni, nie ma więc miejsca na ucieczkę dyktowaną tchórzostwem. Na szachownicy można zatem bez ryzyka śmierci wprowadzać w życie wartości etosu rycerskiego, jak męstwo i honorowa walka.
Współczesny obraz rycerza
W świadomości współczesnej obraz rycerza jawi się jako wizerunek szlachetnego opancerzonego wojownika walczącego konno za pomocą różnorakiej broni białej w obronie słabych i uciśnionych. Został on ukształtowany przez średniowieczną sztukę, m.in. francuskie pieśni rycerskie zwane chansons de geste oraz legendy (Król Artur i Rycerze Okrągłego Stołu), a także przez wyidealizowaną rolę rycerstwa podczas wypraw krzyżowych, kiedy przedstawiani byli jako nieskazitelni wojownicy w błyszczących zbrojach szerzący Słowo Boże. W dzisiejszych czasach rekonstrukcją obyczajów i strojów rycerskich zajmują się m.in. bractwa rycerskie. Istnieje również International Medieval Combat Federation zajmująca się organizacją m.in. mistrzostw świata w walkach rycerskich (np. w 2015 w Malborku). W Polsce działają Polskie Stowarzyszenie Walk Rycerskich i Polska Liga Walk Rycerskich. HMBIA (Historical Medieval Battles International Association) organizuje mistrzostwa Battle of the Nations. Autentyczne techniki walki bronią białą, także rycerskie, starają się odtworzyć grupy praktykujące Dawne Europejskie Sztuki Walki (ang. HEMA). W Polsce działa m.in. Stowarzyszenie na rzecz Dawnych Europejskich Sztuk Walki ARMA-PL i Polska Federacja Dawnych Europejskich Sztuk Walki „FEDER”.
Paladyni
Paladyn (łac. palatinus, wł. paladino) – to wybitny rycerz, wzór cnót rycerskich. Określeniem tym w literaturze średniowiecznej nazywano niektórych, archetypicznych wojowników, najczęściej 12 parów Karola Wielkiego (stanowiących zarazem jego drużynę przyboczną). Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "comes palatinus" (hrabia pałacowy), oznaczającego zarządcę dworu królewskiego, który zastępował monarchę przy wydawaniu sądów. W literaturze, a współcześnie w grach fabularnych i komputerowych znaczenie słowa uległo zmianie, nie odnosząc się do urzędów dworskich, a raczej do klasy obdarzonych magicznymi umiejętnościami wojowników, służących bóstwom. W Pieśni o Rolandzie wymienieni są następujący rycerze, nazywani tam paladynami: Hrabia Roland - siostrzeniec Karola Wielkiego najbardziej znany spośród bohaterów oraz 12 parów: Olivier, Gérin, Gérier, Bérengier, Otton, Samson, Engelier, Ivon, Ivoire, Anséis, Girard, Gothier z Hum. Niekiedy mianem paladynów określa się także Rycerzy Okrągłego Stołu króla Artura. Paladyni w literaturze pojawiają jako określenie rycerzy-kapłanów, specyficznej klasy wojowników walczących po stronie dobra, światła i prawa, występujących przeciwko złu i mocom ciemności. Nie służą oni panu, lecz bóstwu czy Bogu. Zwykle nie biorą udziału w systemie lennym, gdyż misja nie pozwala im osiąść, choć często wywodzą się ze szlachty. Mają wiele cech idealnego rycerza i postępują według podobnego kodeksu, choć w niektórych punktach jest on nieco mniej rygorystyczny. Są wojownikami walczącymi w imię dobra za wszelką cenę, co czyni z nich czasami postacie dość kontrowersyjne. Paladyni wyposażeni są w zestaw nadprzyrodzonych umiejętności i mocy jak chociażby leczenie obrażeń dotykiem (bioenergoterapia, reiki), aury wspomagające sojuszników itd. Paladyni, którzy złamią kodeks, tracą swe moce lub spadają w ciemność.
Osiem cnót rycerskich w Europie
Osiem cnót rycerskich – to zbiór kanonicznych cnót stanowiących podstawę honorowego kodeksu rycerza. Przekonanie otoczenia o odznaczaniu się rycerza tymi cnotami nobilitowało go i wyróżniało spośród ogółu ówczesnego społeczeństwa. Rycerz pełen cnót stawał się często tematem eposów rycerskich i wzorem postępowania. Do cnót tych zaliczano:
1. fidelitas /wierność/
2. pietas /pobożność/
3. virtus /męstwo/
4. prudentia /roztropność/
5. curiositas /dworność/
6. largitas /hojność/
7. honestas /uczciwość/
8. honorus /uznanie innych/
Cnotami tymi do dziś kierują się konfratrzy zakonów rycerskich, np. Zakonu Kawalerów Maltańskich, posługujący się symbolem ośmioramiennego krzyża. Ramiona te są odwzorowaniem i przypomnieniem ośmiu cnót rycerskich.
Turniej rycerski
Turnieje rycerskie były ważnym elementem średniowiecznej i renesansowej kultury rycerskiej i dworskiej. Wykształciły się w ramach ewolucji kultury rycerskiej. Turnieje były formą zawodów i sprawdzania umiejętności rycerza-wojownika. Polegały na prowadzeniu walki według ściśle określonych zasad, a rozgrywane były często na dworach królewskich i książęcych (choć np. we Włoszech popularne były głównie turnieje w miastach). Według tradycji średniowiecznej pomysłodawcą turniejów był Gotfryd z Preuilly, który w roku 1062 lub 1066 miał zorganizować turniej w pobliżu Angers w Andegawenii. Jednak pierwszy turniej, co do którego nie ma żadnych wątpliwości, odbył się w 1095 roku we Flandrii. Moment rzeczywistego ukształtowania się zwyczaju przesuwa się w głąb XI wieku, a jego ojczyzną była północna Francja. W Niemczech pierwszy udokumentowany turniej odbył się w 1127 roku pod murami Würzburga. Za panowania Stefana z Blois (1135-1154) turnieje pojawiły się w Anglii, we Włoszech zaś w drugiej połowie XII wieku. W tym samym mniej więcej czasie turnieje rycerskie pojawiły się w Królestwie Jerozolimskim.
W innych częściach Europy turnieje pojawiają się dopiero w końcu XIII wieku. Na Półwyspie Iberyjskim najwcześniej pojawiły się w Aragonii (1272 rok), najpóźniej w Portugalii (połowa XIV wieku, w Kastylii w 1324 roku). W Europie Środkowej, nie licząc krajów niemieckich, turniej najpierw zawitał do Czech (panowanie Wacława I, 1230-1254), na ziemie polskie zwyczaj organizowania turniejów dotarł przez Śląsk, gdzie pierwszy turniej zorganizował Bolesław Rogatka w 1243 roku w Lwówku Śląskim, natomiast na Węgrzech pierwszy turniej jest odnotowany około roku 1319. W podobnym czasie turniej dotarł do Skandynawii, gdzie pierwsza wzmianka o organizacji turnieju pochodzi z roku 1278.
Istniało kilka przyczyn rosnącej popularności turniejów. Jako nadrzędne można wymienić agresję i zamiłowanie do walki. Inne przyczyny to kościelne zakazy walki w określone dni tygodnia (tzw. rozejm Boży, treuga Dei) oraz zakazy walki w pewnych miejscach (tzw. pokój Boży, pax Dei). Istniało kilka rodzajów turniejów rycerskich w Europie. Pierwszym z nich było tzw. mêlée (bohurt). Brały w nim udział dwie drużyny, obszar ich działań stanowiły łąki, lasy, drogi, a nawet miasta. Od realnej wojny to widowisko odróżniało się tym, że starano się nie zabijać przeciwników. Głównym celem zmagających się rycerzy było pojmanie dla okupu jak największej liczby przeciwników. Obie drużyny miały "strefy ewakuacji", inaczej nazywane "bezpiecznymi polami", w których mogli się schronić ranni. W pierwszych turniejach rycerskich tego typu brało udział nawet do 300 walczących po jednej stronie.
Innym rodzajem turniejów był estor (tjost), polegający na walce dwóch konnych przy użyciu kopii, a po ich skruszeniu – na broń ręczną. Te pierwsze turnieje rycerskie obywały się bez publiczności i nie miały barwnej oprawy jarmarcznej, z czasem ulegały "ucywilizowaniu" i stawały się coraz bardziej skonwencjonalizowane, zastępowały dawne walki gladiatorów. W XIII i XIV wieku turnieje stopniowo przekształcały się w kosztowne i szczegółowo planowane widowisko. Rosła liczba kostiumów i fantastycznych scenografii – niekiedy rycerze występowali w przebraniach Króla Artura i jego towarzyszy. Na widowni zaczęły pojawiać się damy, o których względy potykali się wojownicy. Ostrą broń zastępowały miecze bezpieczne, np. z wielorybiego fiszbinu. Dzięki turniejom rycerskim rosła też rola heroldów.
Kościół chrześcijański początkowo potępiał turnieje. Duchowni chrześcijańscy dowodzili, że wojownicy biorący udział w walkach na pokaz popełniają wszystkie siedem grzechów głównych. Rycerz, który zginął w turnieju, nie mógł być pochowany na poświęconej ziemi i skazywany zostawał na wieczne potępienie. W sumie do początku XIV wieku Kościół wydał dziewięć zakazów generalnych, z całą surowością potępiających praktyki turniejowe rycerstwa jako wywodzone z tradycji dawnych rycerzy mitraickich Imperium Romanum. Sytuację zmieniło postanowienie papieża Jana XXII, który w 1316 roku zniósł zakazy dotyczące turniejów.
Rycerze w turniejowych szrankach - Jedni z najbardziej znanych uczestników turniejów:
Polska: Henryk IV Probus, Zawisza Czarny.
Europa: William Marshal, Jan Luksemburski, Edward I, Henryk II Walezjusz.
Kniaź - Wódz rycerzy słowiańskich
Kniaź to w szczególności słowiański władca, dowódca wojska i rycerzy, podobnie jak Великий князь
czyli Wielkij kniaź (Wielki książę). Kniaź – z bułgarskiego кнѣзъ, ze staroruskiego князь - tytuł określający wodza plemienia, później głowę państwa u Słowian i Litwinów, a w końcu dziedziczny honorowy tytuł szlachecki w Wielkim Księstwie Litewskim, Wielkim Księstwie Moskiewskim, Carstwie Rosyjskim i Imperium Rosyjskim. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów od lat trzydziestych XVII wieku jedynym tytułem dziedzicznym uznawanym i używanym oficjalnie był właśnie tytuł kniazia. Kniaź (prawo wołoskie) – to w systemie samorządu osady lokowanej na prawie wołoskim kniaź to osoba stojąca na czele wsi (sołtys). Słowo w języku ruskim pochodzi ze słowiańskiego *kъnędzь, z którego pochodzą też:
jęz. bułgarski: княз (knjaz, кнѣзъ), żeń. Княгиня / кнѣгинѣ (knjaginja)
jęz. ruski i rosyjski: князь
jęz. czeski: kněz, męs. kněžka (= książę)); kníže, żeń. kněžna (= księżniczka)
jęz. węgierski: кынгды~kündü (podobne jak kenéz)
jęz. rumuński: cneaz, chinez
jęz. polski: ksiądz (pierwotnie w znaczeniu „książę”, dziś wyłącznie „duchowny”), stąd też książę (z kъnęžę = młody kъnędzь), księżyc (z kъnęžiťь pierwotnie „syn księcia”, potem „miesiąc” oraz (dziś wyłącznie) „satelita ziemi”).
Polskie słowo „ksiądz” wywodzi się ze słowiańskiego kъnędzь i pierwotnie termin ten oznaczał naczelnika plemiennego (z tego samego źródła wywodzą się rosyjskie kniaź, czeskie kníže czy południowosłowiańskie knez). Słowo kъnędzь do słowiańskiego zostało zapożyczone z germańskiego kuning – „książę, naczelnik plemienny” (kuning → kŭnęgŭ → kъnęgъ → kъnędzь). W polszczyźnie słowo uległo dalszym przekształceniom (zanik jerów, zmiana nagłosowego kń- w kś- itd). We wczesnym średniowieczu zaczęto tak określać ludzi możnych i wpływowych. Mianem tym nazywano później też niekoronowanych władców jako odpowiednik łacińskiego słowa dux (dziś w tym znaczeniu polska forma książę, która pierwotnie znaczyła młodego władcę – książę od ksiądz (władca) jak koźlę od kozieł czy chłopię od chłop). Znaczenie „duchowny” jest najpóźniejsze (prawdopodobnie przyszło do polszczyzny pod wpływem czeskim) i z początku było stosowane jedynie wobec biskupów (zwanych wówczas często książętami kościoła). Z czasem jej zakres, rozszerzony został na wszystkich duchownych (w tym również niekatolickich). Oryginalnie to jednak dowódca lokalnych wojów.
Zakony rycerskie
Zakon rycerski – to pierwotnie w katolickim kościele zakon, w skład którego wchodzili zakonnicy (duchowni) oraz bracia-rycerze, czyli rycerze, którzy nie przyjmując święceń, godzili się żyć jak zakonnicy (składali śluby czystości i ubóstwa). Ich głównym zadaniem była nie tylko modlitwa czy kontemplacja, lecz również walka w obronie wiary i ideałów przyjętych w regule zakonnej. Pierwsze zakony rycerskie powstawały na fali krucjat (w Królestwie Jerozolimskim) i pielgrzymek do Ziemi Świętej w XI i XII wieku. Jednym z najstarszych jest Zakon Rycerzy Tau powstały w XI wieku, pomiędzy 1070-1080 rokiem, a zatwierdzony w 1239 roku, i potem zlikwidowany, rozwiązany przez papiestwo w 1459 roku (jego majątek przekazano Zakonowi Najświętszej Maryi Panny z Betlejem). Pomimo bulli papieskiej rozwiązującej zakon, funkcjonował on jeszcze w XVI i XVII wieku we Włoszech i Francji. We Włoszech został rozwiązany w 1587 roku (majątek przekazano Zakonowi św. Stefana). Gałąź francuska zakonu została rozwiązana w 1672 roku (majątek przekazano lazarytom), a część rycerzy zakonnych przeszła do Świętego Zakonu Różokrzyża, podobnie jak Templariusze z Zakonu Świątyni Jerozolimskiej. Niektóre zakony rycerskie utworzyły własne państwa – zakon krzyżacki w Prusach i Ziemi Świętej, Zakon Maltański na Rodos i Malcie, Lazaryci w Akce. Obecnie joannici, lazaryci i bożogrobcy są zakonami elitarnymi, przyjmującymi prawie wyłącznie osoby o szlacheckim rodowodzie, i koncentrującymi swoje działania na prowadzeniu szpitali oraz działalności charytatywnej. Zakon krzyżacki, najstraszliwszy szkodnik na ziemiach polskich, dziś jest zakonem czysto religijnym, mniszym, pozbawionym prerogatyw rycerskich, chociaż chodzą słuchy, iż chciałby odzyskać swoje ziemie i majątki w Polsce.
Zakony rycerskie pojawiły się na przełomie Tysiącleci, u początku II-ego Tysiąclecia, nie powstały z jakiejś próżni, są próbą kontynuacji tradycji rycerskiej rzymskich legionistwó związanych z Mitrą i całą ezoteryczną, kultową tradycją hermetyzmu mistraickiego. W szczególności Zakon Tau oraz Zakon Świątyni gromadziły kultowe skarby tradycji mitraickiej jakie kwitły w legionach Imperium Romanum. W miarę jak przygasała gwiazda oraz malało znaczenie wielkich kościelnych zakonów rycerskich, pojawiła się idea tworzenia świeckich zakonów rycerskich. Właściwie to nie była całkiem nowa idea, jako że odpowiednikiem takiego właśnie zakonu byli Rycerze Okrągłego Stołu, opiewani w utworach o tematyce arturiańskiej. Zakony świeckie, określane również jako bractwa rycerskie, były powoływane przez monarchów i innych możnych późnego Średniowiecza, a na celu miały głównie lepsze zorganizowanie własnych stronników (lobby) – czyli grup rycerzy połączonych silnymi więzami lojalności wobec władcy lub innego możnego protektora. Zakony takie, zwane z łac. ordo pod koniec XIV wieku istniały już na prawie każdym dworze chrześcijaństwa łacińskiego w Europie. Do najgłośniejszych zakonów tego typu, czyli stowarzyszeń związanych regułą świecką, należały:
+ Zakon Szarfy (Zakon Banda) – utworzony około 1320 roku w Kastylii (Hiszpania);
+ Zakon Podwiązki – utworzony w 1348 roku przez króla Edwarda III (zakon ten przetrwał ponad 600 lat);
+ Zakon Gwiazdy – utworzony w 1351 roku przez Jana II Dobrego, króla Francji;
+ Zakon Złotego Runa – utworzony przez Filipa II Dobrego w 1430 roku zakon burgundzki (później jeden z największych w Europie, podzielił się na gałąź austriacką i hiszpańską).
Z biegiem czasu przynależność do świeckich zakonów rycerskich przybrała charakter czysto honorowy, zmalały również ograniczenia w przyjmowaniu do nich nowych członków. Ducha dawnego uroczystego przyjmowania do wspólnoty oraz wymóg ścisłego przestrzegania wyraźnie określonych reguł postępowania, zastąpiły proste ceremonie wręczania orderów wojskowych i cywilnych „dla zasłużonych”, jakby „po fakcie”. Do naszych czasów przetrwało bardzo niewiele zakonów rycerskich – ostatnią znaczącą ich reminiscencją był rozkwit grup kawalerów różnych orderów, który nastąpił począwszy od XIX w. i trwa do dziś. Łacińska nazwa ordo (czyli „zakon”) została przeniesiona na oznakę, emblemat świadczący o wyróżnieniu jakiejś zasłużonej osoby (Kawaler Orderu ...), czy też po prostu jej przynależności do takiej grupy. Wysoki, nawiązujący w większym stopniu do zakonów charakter utrzymały niektóre istniejące do dziś ordery domowe, szczególnie w Wielkiej Brytanii. Można również rozważać charakter podobieństw i różnic pomiędzy średniowiecznymi zakonami rycerskimi a tworzonymi współcześnie bractwami rycerskimi. Wydaje się jednak, że głównym ogniskiem zainteresowania tych ostatnich jest raczej odtwarzanie niektórych zewnętrznych aspektów kultury materialnej (uzbrojenie, stroje), kultury duchowej (obyczajowość, rozrywka), a także próby odtwarzania i opanowywania niektórych umiejętności niezbędnych średniowiecznemu rycerzowi do życia w tamtych zamierzchłych czasach (technika jazdy konnej, posługiwanie się różnymi rodzajami broni itp.).
Kawaler Złotej Ostrogi
Kawaler Złotej Ostrogi (łac. equites aurati lub milites aurati) – to tytuł honorowy nadawany w XV-XVII wieku w Świętym Cesarstwie Rzymskim, a także w innych krajach, m.in. w Polsce, zwykle z okazji koronacji monarchy. Stanowił niższy stopień szlachectwa osobistego, uprawniający posiadacza m.in. do posiadania herbu, noszenia miecza i ostróg oraz udziału w turniejach rycerskich. Sam zwyczaj ozdabiania złotą ostrogą jako ozdobą przy pasowaniu na rycerza istniał w Europie od XI wieku. Do nadawania tego tytułu byli uprawnieni w Świętym Cesarstwie także cesarscy urzędnicy, zwani nadwornymi palatynami (niem. Hofpfalzgraf). Cesarz Maksymilian w 1518 nadał głowom rodzin z rodu Jastrzębców (Bielawskim, Dzierzkowskim, Myszkowskim, Międzylewskim, Niemierowiczom i Szczytom) tytuł dziedzicznego palatyna (łac. comes palatinus) z prawem kreowania nowej szlachty w randze kawalera złotej ostrogi. Kawalerami Złotej Ostrogi nazywano również kawalerów Orderu Złotej Ostrogi (Złote rycerstwo, Złota Milicja, właściwie Zakon Złotej Ostrogi, łac. Ordo Militia Aurata) – orderu nadawany przez Stolicę Apostolską.
Spahisi w Turcji
Spahisi - po turecku Sipahi, po persku سپاهی) – feudalne oddziały nieregularnej jazdy tureckiej za czasów imperium osmańskiego. Spahisi byli tureckimi odpowiednikami europejskiego rycerstwa. Zwani byli także timariotami, jako lennicy niewielkich posiadłości ziemskich zwanych "timar". Po raz pierwszy zorganizowane około 1326 roku. Od XVI wieku stopniowo tracili na znaczeniu, zaś w XIX wieku Mahmud II tę formację zlikwidował. Do służby wojskowej w kampaniach sułtana powoływani byli przez sandżakbejów – lokalnych namiestników, odpowiadających przed bejlerbejami. Formacja ta tworzyła wraz z janczarami trzon tureckiej armii. Spahisi stanowili ciężką jazdę, stacjonującą na europejskich granicach sułtanatu tureckiego. Byli znakomicie wyszkoleni w działaniach bojowych i jeździe konnej, a także w walce wręcz. Żołnierce poświęcone było całe ich życie. Byli swoistą kastą wojowników, do pewnego stopnia porównywalną z europejskim rycerstwem. Spahisi byli wyposażeni w różnorodne uzbrojenie m.in.: kaftan z kolczugi lub zbroję perską typu "cztery zwierciadła", parę karwaszy, tarczę typu kałkan, łuk refleksyjny, krótką spisę, szablę, arkan, misiurkę lub szyszak perski. Podczas wojen, naczelnicy spahisów zwali się bołukami (w radzie zasiadało ich siedmiu).
Timar − to w Imperium Osmańskim majątek ziemski nadawany żołnierzom (kawalerzystom) przez sułtana w zamian za służbę wojskową. Timar jest także określany jako lenno, ale nie podlegał dziedziczeniu. Użytkownik timaru był zobowiązany do stawienia się na wezwanie sułtana, prowadząc odpowiednią do wielkości timaru liczbę jeźdźców. Do timaru należała ziemia nadawana przez sułtana oraz zamieszkujący na niej ludzie. Nie jest jasne, kiedy wykształcił się system timarów, ale możliwe że został wprowadzony przez sułtana Orchana. Najstarszy zachowany rejestr timarów pochodzi z 1430–1431 roku i dowodzi, że system ten funkcjonował już wcześniej.
Historia tej śmiercionośnej formacji jaką byli spahisi rozpoczyna w XIV wieku w trakcie panowania Murada I, który to właśnie uznał, że armia turecka potrzebuje potężnej, silnej konnicy, która rozniesie w pył zarówno niewiernych jak i innych muzułmanów z którymi przyjdzie im się zmierzyć i wskutek tej właśnie decyzji w około 1326 roku powołano do życia Spahisów. Po polsku termin Spahis znaczy po prostu żołnierz lub wojownik, formacja ta składała się z prostych ludzi zaciągających się do niej (w przeciwieństwie do Janczarów) dobrowolnie i trenujących walkę od najmłodszych lat co wymagało wielu wyrzeczeń, aby mieć pewność, że ich umiejętności są dostatecznie dobre, aby zostać przyjętym do tej formacji, a kandydatów było sporo, chociaż nie posiadali oni wysokiego żołdu lecz coś znacznie lepszego. Otóż dostawali oni na darmowy wynajem majątki ziemskie, które normalnie były własnością sułtana oraz czerpali z nich ogromne korzyści. Lecz to jeszcze nie wszystko otóż najlepsi z najlepszych Spahisów byli rekrutowani do tzw. Kapy Kułu czyli osobistej gwardii władcy stacjonującej w jego pałacu w Istambule złożonej właśnie z nich i wtedy to już w ogóle ich życie było godne pozazdroszczenia, gdyż nie dość, że byli bogaci to jeszcze mieli pracę, która zwykle nie zagrażała ich życiu. Z racji, że ich majątki ziemskie były jedynie wynajmowane oraz Sułtan mógł im je w każdej chwili po prostu odebrać nawet nie myśleli o buncie, zaś dzięki braku dziedziczności najmu tych majątków nie brakowało nowych kandydatów do wstąpienia w szeregi Spahisów. Służba normalnych Spahisów wyglądała tak, że w czasie pokoju pełnili oni funkcję straży granicznej Imperium Osmańskiego (następcy Bizancjum), zaś kiedy zbliżał się czas podbojów wyruszali do boju wraz z pozostałą armią janczarów i siali istny pogrom, zaś wrogowie unikali ich jak tylko mogli. Niektórzy bywali używani do zadań specjalnych w charakterze tajnych agentów i służby specjalnej.
W porównaniu do europejskich rycerzy spahisi mieli znacznie lepsze wyposażenie. Przez cały okres swojego istnienia Spahisi zapewniali liczne zwycięstwa sułtanowi oraz wiernie mu służyli, a z uwagi na to, że byli tak dobrymi żołnierzami nazywano ich konną wersją Janczarów z którymi tak w ogóle rywalizowali oczywiście w jak najbardziej pozytywnym tego słowa znaczeniu, eliminując na polach bitew najwięcej wrogów i siejąc pogromy. Choć konnica ta była posłuszna władzy aż do końca oraz ani razu się nie zbuntowała to jednak niestety w XIX wieku wraz ze zmianą sposobu prowadzenia wojny Spahisi stali się kompletnie zbędni i zostali rozwiązani przez Mahmuda II, chociaż można ich przekształcić w nowoczesnych komandosów. W kwestii zbroi formacja ta używała albo kolczugi albo co ciekawe pancerza "cztery zwierciadła" pochodzącego od persów, których tak bardzo Turcy nienawidzili. Głowę wojownika chroniła misiurka bądź szyszak i zarówno pierwsze nakrycie głowy jak i drugie pełniło funkcję bardziej dekoracyjną niż ochronną. Spahisowi nie mogło zabraknąć również karwaszy, czyli stalowych ochraniaczy na ręce oraz nogi. Używał on również tarczy, zwaną kałkanem jeśli miał wolną rękę. Kiedy Spahis szarżował na wroga wyciągał on pikę, która nie była tak długa jak chociażby kopia husarska lecz robiła swoje. W walce w zwarciu natomiast używał słynnej szabli tureckiej, oczywiście dobra konnica nie może się obejść bez broni do walki na dystans, której rolę pełnił łuk refleksyjny. Oprócz tych trzech rzeczy Spahis miał również coś jeszcze co czyniło go zabójczym, a mianowicie arkan, czyli lasso, którym mógł najpierw strącić wroga z konia lub skrępować i zamienić go w bezbronne dziecko, a następnie bez najmniejszego trudu zabić lub doprowadzić przed oblicze sułtana, jeśli trzeba było.
Przed rozwiązaniem Spahisów brali oni udział w tłumieniu buntu Janczarów, które zakończyło się sukcesem, lecz niestety wojna się zmienia i pomimo takiego aktu bezgranicznego i ślepego posłuszeństwa nie uchroniło to ich przed rozwiązaniem. W momencie rozwiązania przez Turków Spahisów Francuzi utworzyli ich własną odmianę, która już była jak najbardziej przystosowana do ówczesnego pola bitwy i została rozwiązana dopiero po zakończeniu II Wojny Światowej.
Dawne pieśni rycerskie
Płonie Ognisko
Płonie ognisko i szumią knieje,
drużynnik jest wśród nas;
Opowiada (nam) starodawne dzieje,
bohaterski wskrzesza czas.
O rycerstwie spod kresowych stanic,
o obrońcach naszych polskich granic;
A ponad nami wiatr szumny wieje
i dębowy huczy las. /bis/
Już do odwrotu głos trąbki wzywa,
alarmując ze wszech stron;
Staje wiara w ordynku szczęśliwa,
serca biją w zgodny ton.
Każda twarz się uniesieniem płoni,
każdy laskę (lancę) krzepko dzierży w dłoni;
A z młodzieńczej się piersi wyrywa
pieśń potężna, pieśń jak dzwon. /bis/
Dalsze zwrotki/warianty
Gaśnie ognisko i szumią drzewa,
Spojrzyj w nie ostatni raz,
Niech ci w duszy radośnie zaśpiewa,
Że na zawsze łączy nas.
Wspólne troski i radości życia
Serc rycerskich zjednoczone bicia
I ta przyjaźń serdeczna, prawdziwa,
Którą los połączył nas. /bis/
Wspólne troski i radości życia
w serc modlitwą zjednoczone bicia;
I ta przyjażń radosna, prawdziwa
Którą Bóg połączył nas.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz