Wietnam - Język wietnamski, alfabet, mowa, pismo i kultura
Wiele osób interesuje się w Polsce wietnamskimi sztukami walki, wietnamskim tai chi, a co za tym idzie wietnamskimi tradycjami kulturowymi, filozoficznymi i duchowymi. W studiach takich bardzo potrzebny jest język, znacznie odmienny od chińskiego czy japońskiego, chociaż posiada wiele słów i zapożyczeń pochodzenia chińskiego.
Wietnamski język i kultura
Język wietnamski (tiếng Việt, tiếng Việt Nam lub Việt ngữ) jest narodowym i oficjalnym językiem Wietnamu. Wietnamski jest językiem ojczystym Wietnamczyków (người Việt / người kinh) stanowiących około 87% populacji tego kraju, oraz około dwóch milionów wietnamskich emigrantów. Jako język obcy używany jest przez mniejszości narodowe Wietnamu. Łącznie językiem wietnamskim porozumiewa się ponad 80 milionów ludzi. Pomimo iż język wietnamski ma wiele zapożyczeń z chińskiego i oryginalnie zapisywany był za pomocą chińskich znaków, przez językoznawców uważany jest za jeden z języków austroazjatyckich, takich jak khmerski czy sintali z grupy mon-khmer. Jest tak jak chiński językiem tonalnym i izolującym.
W grupie tych języków wietnamski wyróżnia się największą liczbą użytkowników. Istnieją trzy dialekty wietnamskiego: północno-, centralno- i południowowietnamski. Użytkownicy dialektów bez trudu rozumieją się wzajemnie. Obecnie język wietnamski zapisywany jest za pomocą alfabetu łacińskiego, z dużą liczbą znaków diakrytycznych. Ze względu na to, że jest to język tonalny, przy każdej literze oznaczającej samogłoskę może dodatkowo wystąpić jeden z pięciu znaków tonalnych.
 |
| Wietnam - Azja Południowo-Wschodnia |
Wietnam - oficjalnie to Socjalistyczna Republika Wietnamu, wiet.: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam to państwo w Azji Południowo-Wschodniej. Graniczy z Chinami, Laosem i Kambodżą. Z liczbą ludności ponad 86 mln, jest 13-tym co do wielkości populacji państwem świata. Około 54-55 procent ludności wyznaje buddyzm, jakieś 1 procent kultywuje taoizm. Việt Võ Đạo (VVD) czy Vo Quyen i Vo Tai Chi to sztuki walki pochodzące z Wietnamu. Ich wiek szacuje się na około pięć tysięcy lat. W Polsce początku XXI wieku jakieś 10 tysięcy ludzi ćwiczy rozmaite wietnamskie style sztuk walki w swej tradycji nawiązujące do chińskiego kung fu wu shu i tai chi. Wśród styli wietnamskich można wymienić m.in. Vo Quyen, Vo Binh Dinh, Hac Ho, Kim Ke, Vo Tai i wiele innych.
Według danych szacunkowych w Polsce przebywa obecnie na początek XXI wieku ponad 20 tysięcy osób z Wietnamu, acz liderzy społeczności wietnamskiej twierdzą, że jest ich mniej. Chociaż jest to grupa etnicznie homogeniczna (w Wietnamie zamieszkuje ponad 50 mniejszości narodowych) nie można do końca mówić o niej jako społeczności zwartej. Składają się bowiem na nią dwie fale migrantów. Liderzy społeczności wietnamskiej w Polsce uważają, że blisko połowa migrantów wietnamskich mieszka w Warszawie. Wietnamczycy rzeczywiście osiedlają się najczęściej w dużych ośrodkach miejskich jak Gdańsk, Kraków czy Bydgoszcz. Wietnamczycy są grupą bardzo dobrze zorganizowaną wewnętrznie.
Język wietnamski zaliczany jest do rodziny języków austronezyjskich i grupy języków mon-kmerskich. Bardzo wiele jest w nim zapożyczeń z języka chińskiego, z biegiem stuleci utracił też wiele cech innych języków należących do swojej rodziny języków. Wietnamski jest językiem ojczystym ludów wietnamskich (nguoi Viet lub nguoi kinh) które stanowią około 87% populacji kraju. Przez mniejszości narodowe Wietnamu używany jest jako język obcy. Wietnamski z północy to klasyczna wersja języka, z typową przewagą "z" - lekko agresywna w odczuciu i męcząca, bo żywcem przypominająca (nie bez kozery, z uwagi na bliskie sąsiedztwo) chiński. Wietnamski z południa, z przewagą miękkich znaków, zwany jest pogardliwie "chłopskim językiem".
Alfabet wietnamski
Alfabet wietnamski (Quốc ngữ) – alfabet oparty na alfabecie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących liter:
A Ă Â B C D Đ E Ê G H I K L M NO Ô Ơ P Q R S T U Ư V X Y
Język wietnamski używa też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:
Ch Gh Gi Kh Ng Ngh Nh Ph Qu Th Tr
Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.
Występują w nim dwie litery, których nie znajdziemy w innych językach. Są to Ưư i Ơơ.
Kilka przydatnych zwrotów:
chao wymawiaj ciao - dzien dobry, do widzenia
cam on wymawiaj kam on - dziękuje
xin loi wymawiaj sin loi - przepraszam
Ba Lan - Polska
con meo wymawiaj kon meo - kot
la - być
toi - ja
Tonalny język
Jest to język tonalny, tzn. tak jak w języku chińskim zgłoski wymawia się używając różnych tonacji. Tonów jest sześć (w chińskim "tylko" cztery), co dla osoby, która nie miała wcześniej styczności z językiem tego typu, może wydawać się piekłem.
Przykład - opis brzmienia - znak diakryt. - ASCII
- không - wysoki i równy - (brak)
- nguời - niski opadający - ` - `
- xàc - wysoki wznoszący - ´ - /
- đã - falujący - ˜ - ~
- xử - wznosząco-opadający - ̛ - ?
- một - ściągnięty (mocny spadek) - ̣- .
Język wietnamski posiada zasadniczo 5 tonów + ton neutralny.
má - Ton rosnący. Wymawia się z tonacją rosnącą.
mà - Ton opadający. Wymawia się z tonacją opadającą.
mạ - Ton zanikowy. Tonacja opadająca z nagłym "urwaniem" pod koniec.
mã - Ton "falka". Zaczyna się wysoko, schodzi na dół i wraca do góry.
mả - Ton "haczyk". Zaczyna się w intonacji niskiej, następnie opada jeszcze, aby po chwili wrócić z powrotem na górę.
Akcenty, tony na przykładzie "a":
a - wymawiane jak polskie "a"
á - akcent w góre, wymawiane przeciągle, jak zapytanie z rosyjska "a"?
ã - jak w "Aaaa, kotki dwa..."
à - akcent w dół, wymawiane przeciągle
ạ - akcent w dół, krótka wymowa
â - akcent w dół, nieznaczna różnica z powyższym
ả - krzyżówka między ã i â, czyli haczyk, znaczy można się zawiesić...
Akcenty mogą się oczywiście krzyżować, aby uczniowie się nie nudzili w szkole.
Język wietnamski należy do grupy języków tonalnych gdzie nie wystarczy odczytać zapis liter, ale trzeba wypowiedzieć słowo z odpowiednim akcentem, inaczej możemy równie dobrze próbować przebić głową mur - nie pomoże kontekst, jeśli prosisz w restauracji o sól, a nie uda ci sie prawidłowo wymówić "muoi", kelner uzna, że prosisz o deszcz i cię zwyczajnie oleje. Od prawie 100 lat, Wietnamczycy, za sprawą francuskiego naukowca - Alexandre'a de Rhode, porzucili starowietnamski zapis alfabetyczny (wywodzacy sie z chińskiego) na rzecz łacińskiego alfabetu.
Gramatyka, słownictwo i inne ciekawe informacje
Około 70% słów to zapożyczenia z języka chińskiego, choć część znich, to połączenia wyrazu wietnamskiego z chińskim zapożyczeniem. Chińskie wpływy widać zazwyczaj w wyrazach związanych z techniką i życiem politycznym. Istnieje pewna ilość zapożyczeń fonetycznych z języka francuskiego, a ostatnio - dzięki telewizji - z angielskiego. W języku wietnamskim dużą rolę odgrywają reduplikacje, czyli powtórzenia sylab, które mogą zupełnie lub częściowo zmieniać znaczenie słowa. Istnieje też bardzo dużo partykuł zliczających (measure word).
Gramatyka jest niezwykle prosta:
- niemal nie ma czasow: sporadycznie używa się pojedyńczego określnika na oznaczenia czasu przeszłego i jednego na określenie czasu przyszłego. Najczęściej jednak czas teraźniejszy + okreslenie czasu (wczoraj, za rok) załatwia sprawę.
- brak rodzajów
- brak deklinacji
Pozostaje jedynie dużo ćwiczyć wymowę aby opanować te okropne dla europejczyków akcenty!
Historia języka wietnamskiego
Współczesny język wietnamski wykształcił się w IX wieku, czyli w okresie, kiedy rodziła się współczesna państwowość wietnamska po zrzuceniu chińskiego zwierzchnictwa, które ostatecznie zakończyło się w 939 roku. Wcześniej naród wietnamski pozostawał pod okupacją chińską i był uznawany za południowo-wschodnią część imperium chińskiego.
Po uzyskaniu niezależności, utworzono system pisma zwany Chữ Nôm, który bazował na piśmie chińskim. Słowotwórstwo bazowało w nim na pojedynczych chińskich hieroglifach, lub na ich kombinacji. System używany był głównie w literaturze. Przetrwał do początków XX wieku.
Język ten używany był przez chińskie elity, był także nośnikiem kultury, tak więc z czasem pojawiło się wiele słów zwanych Han Viet (sino-wietnamskich). Szczyt rozwoju tego pisma przypada na XVIII wiek, kiedy to wielu twórców korzystało z tego zapisu. Byli to m.in. Nguyen Du oraz Ho Xuân Hương.
Nowoczesny system pisma i język mówiony, Quoc Ngu ("jezyk narodowy"), bazuje na alfabecie łacińskim. Jego system został stworzony do celów religijnych na początku XVII wieku przez misjonarzy katolickich. Pierwsza romanizacja języka wietnamskiego została stworzona w XVII wieku przez francuskiego Jezuitę Alexandre de Rhodes (1591-1660), który opierał się na wcześniejszej pracy dwóch portugalskich misjonarzy, których imiona to Gaspar de Amaral i Antoine de Barbosa.
Co ciekawe, system nie rozpowszechnił się aż do początku XX wieku. Nawet zastąpienie w szkołach języka chińskiego językiem francuskim nie przyspieszyło rozpowszechnienia się Ngu. Dopiero kiedy rozwój powszechnej edukacji stworzył potrzebę prostego zapisu języka mówionego. Wtedy to pismo zostało zmodernizowane i przyjęte jako oficjalne i jedyne pismo w Wietnamie.
Pochodzenie języka, akcenty dialekty i zróżnicowania regionalne
Na północy i południu Wietnamu mówi się różnymi akcentami. Niektórzy badacze nazywają to dialektami, jednak różnice występuję głównie w wymowie, a nie w strukturach zdań i zwyczajach. Najbezpieczniej więc będzie przyjąć, że jest to coś pośredniego między akcentem i dialektem. Oczywiście nie wolno pomyśleć, że istnieje jakaś ostra granica występowania akcentów - tak naprawdę na terenie Wietnamu jest ich olbrzymia ilość i choć sami Wietnamczycy nie mają większych kłopotów z wzajemnym zrozumieniem, początkujący adepci języka mogą napotkać spore problemy.
W chwili obecnej, na początek XXI wieku istnieją trzy dialekty:
- północnowietnamski (dialekt Hanoi) - dawniej zwany dialektem tonkijskim
- dialekt środkowowietnamski (Hue) - dawniej Annamski
- południowowietnamski (Saigoński) - dawniej Koczinczyński (ang. Cochinchinese)
Literatura
Antologia Poezji Wietnamskiej od XI do XIX w.
Naród wietnamski od najdawniejszych czasów kocha poezję, a poetów szanuje jako natchnionych przewodników, ale także uniwersalnych intelektualistów w służbie narodu i państwa. Dość powiedzieć, że pierwsza proklamacja niepodległości i granic państwa, pochodząca z XI w., wyartykułowana została w formie wiersza. Pisali wiersze królowie, generałowie dowodzący armią, mandaryni w służbie dyplomatycznej, urzędnicy państwowi, a od XVIII wieku także damy. Język wietnamski jest szczególnie predysponowany do przekazywania treści emocjonalnych i lirycznych ze względu na monosylabiczność i polifoniczność (sześć tonów; dla porównania język chiński dysponuje pięcioma tonami). A ponieważ poezja Kraju Południa – w ciągu pierwszych wieków swojej historii – tworzona była według misternych wzorów chińskich, niedoścignionych na całym Dalekim Wschodzie, cechuje ją godna podziwu regularność.
Przez wiele wieków były to utwory cztero- lub ośmiowierszowe, z wersami podzielonymi na stopy, ubogaconymi rymem wewnętrznym. Ta kunsztowna forma sama w sobie jest już miłą dla ucha pieśnią. Recytacja klasycznych wierszy wietnamskich jest śpiewem lub śpiew przypomina, a wietnamskie dzieci od najmłodszych lat obcują z fenomenem poezji w postaci wierszowanych kołysanek, bajek i opowieści. Niestety, polski czytelnik będzie pozbawiony tej słowo-dźwięcznej uczty. Ze względu na skrajne różnice językowe przekład tych subtelności staje się niemożliwy przy zachowaniu przesłania, treści i warstwy słownej utworów, które uznaliśmy za podstawowe i nienaruszalne. Naród myślał i mówił po wietnamsku, a chociaż pisał po chińsku, w jego poezji ujawnił się i okrzepł charakter wietnamskiej duszy – wrażliwej ale pragmatycznej, spolegliwej ale zdolnej do ustawicznej obrony swojej tożsamości.
Począwszy od X wieku e.ch. literatura wietnamska zaczęła się usamodzielniać, powstało pismo Nom, które wykorzystywało znaki pisma chińskiego do zapisywania zgłosek wietnamskich. Jego podstawy i zasady ugruntował, a następnie upowszechnił w XIII wieku Nguyen Thuyen (Han Thuyen). Nowe pismo zaczęło obowiązywać w całym kraju.
Rozwój twórczości poetyckiej przekazywanej pismem Nom dokonał się w okresie od XVI do XIX wieku e.ch. Powstały liczne powieści poetyckie oraz pieśni. Rozwinęły się zwłaszcza dwie wyraźnie zróżnicowane formy: ngam, czyli pieśń, skarga, lament i truyen – opowieść. Przykładem poematu lirycznego w formule ngam jest „Skarga żony żołnierza” autorstwa Doan Thi Diem. Znajdziemy w nim przykłady bogatego życia wewnętrznego bohaterów, śmiałe wyrażanie uczuć i odważne, emfatyczne monologi ukazujące dolę kobiet. Spośród mnogości utworów truyen przedstawiamy ten najsławniejszy: „Opowieść o Kieu” napisany przez – uznanego za ojca literackiego języka wietnamskiego – Nguyen Du.
Pomimo osadzenia w tradycji chińskiej opowieść nawiązuje do realiów społeczeństwa wietnamskiego XVIII wieku, w którym znakomity poeta żył; jego twórczość została wprowadzona przez UNESCO do światowego dziedzictwa kulturalnego. Poza relacją zdarzeń otrzymujemy wyczerpujący opis zewnętrzny bohaterów podporządkowany opisowi wewnętrznemu, pierwsze w literaturze wietnamskiej tak szczegółowe portrety psychologiczne. Obydwa kierunki – nie wyrzekając się inspiracji chińskiej – twórczo korzystały ze skarbca rodzimej kultury ludowej, a ogólny wydźwięk utworów zawsze był budująco optymistyczny, co ma związek z równoległą inspiracją buddyzmem (w mniejszym stopniu taoizmem i konfucjanizmem), której poddana jest znakomita większość klasycznej twórczości wietnamskiej.
Wpływy chińskie na Dalekim Wschodzie zmalały w drugiej połowie XVI wieku e.ch. Przy udziale misjonarzy portugalskich, podjęto próbę stworzenia pisanego języka narodowego Quoc-ngu na bazie alfabetu łacińskiego. Szczególną rolę odegrał urodzony w 1591 roku Aleksandre de Rhodes, francuski jezuita w misji portugalskiej. Epokowe dzieło z powodzeniem było kontynuowane podczas francuskiej kolonizacji Półwyspu Indochińskiego. Po wielu modyfikacjach tym właśnie pismem posługuje się literatura współczesnego Wietnamu.
W klasycznej poezji wietnamskiej królową przesłania poetyckiego jest alegoria uzupełniana aluzją literacką, co należy łączyć z długotrwałym wpływem chińskim (sławne „chińskie” wiersze), zaś tkanką wierszy – jako środek emocjotwórczy i estetyczny – niepodzielnie rządzi przyroda, daleko w tyle pozostawiając ludzi z ich wrażliwością, dramatami i radościami. Wiosna, księżyc, wiatr wschodni czy północny, rzeki, drzewa i ptaki – oto instrumentarium wietnamskiego poety klasycznego.
Polskiego czytelnika może dziwić mniejsza rola metafory i porównania, jednak pełne dowartościowanie tych środków w połączeniu z alegorią i aluzją mogłoby uczynić utwór poetycki trudnym do interpretacji. Dziesięć wieków kultury, które ogarnia ta poezja, zagospodarowane jest zaborczo przez potężną trójcę tematyczną: patriotyzm – obronę ojczyzny, namysł filozoficzno-teologiczny i miłość. Kolejność nie jest przypadkowa, obrazuje rolę poezji w kształtowaniu postawy obywatelskiej, kultury, religii i życia Wietnamczyków.
Flaga Wietnamu
 |
| Flaga Socjalistycznej Republiki Wietnamu |
Ludność i gospodarka Wietnamu
Wietnam jest krajem wielonarodowościowym w wyniku wielowiekowych migracji plemiennych, trwających jeszcze w XX wieku. Rdzenni Wietnamczycy (Kinh) stanowią 85% mieszkańców kraju, są ludnością zamieszkałą głównie na nizinach, o długoletniej tradycji rolniczej, osiadłą w deltach Rzeki Czerwonej i Mekongu, na nizinach nadmorskich oraz w miastach i przywiązaną do miejsca pochodzenia swoich rodów. Ponad 10% mieszkańców to grupy plemienne, zwłaszcza żyjące w górach, należące do 53 narodowości, ukształtowanych w procesach różnorodnych migracji (głównie ekonomicznych i obyczajowych), o dużej rozpiętości poziomu cywilizacyjnego.
Najliczniejsze z nich to: Tay (ok. 1,5 mln osób), Thaj (1,3 mln), Muong (1,1 mln) - mieszkają głównie w północnej części kraju, Chińczycy (1,1 mln) - przeważnie w miastach oraz na pograniczu chińskim, Khmerowie (1,1 mln) - wzdłuż granicy z Kambodżą oraz Nung (0,9 mln), Hmong (0,7 mln), Dao (0,6 mln). Pod względem językowym narodowości Wietnamu reprezentują grupy: mon-khmerską (Khmerowie), austroazjatycką (Muong, Hmong i inne), chińsko-tybetańską (Hoa), malajską (Czan i inne). Język wietnamski jest na pograniczu języków chińsko-tybetańskich i grupy austroazjatyckiej.
Rolnictwo to głównie uprawa ryżu, herbaty, ananasów, kawy i tytoniu oraz rybołówstwo. Przemysł to wytwarzanie żelaza i stali, przemysł maszynowy, chemiczny i cementowy. Surowce to ropa naftowa i gaz ziemny, węgiel, rudy różnych metali. Wietnam to klimat tropikalny i monsunowy, średnia wilgotność w ciągu roku utrzymuje się na poziomie 84%. Roczny opad sięga od 1200 do 3000 mm, a roczne temperatury zmieniają się pomiędzy 5°C i 37°C.
Liczebniki po wietnamsku
1 = một (mote)
2 = hai (hi)
3 = ba (bah)
4 = bốn (bone)
5 = năm (nam)
6 = sáu (sow--as in female pig)
7 = bảy (bye)
8 = tám (tam)
9 = chín (chin)
10 = mười (moo-ee)
11 = mười một
12 = mười hai
20 = hai mươi
21 = hai mươi mốt
22 = hai mươi hai
30 = ba mươi
40 = bốn mươi
50 = năm mươi
100 = một trăm
200 = hai trăm
1000 = một ngàn/nghìn
2000 = hai ngàn/nghì
1 000 000 = một triệu
numer (np. autobusu) - số
pół - nửa
mniej - ít hơn
więcej - hơn/thêm
Zwroty podstawowe
Witam - Chào
Jak się Pan/Pani miewa? - Khỏe không?
Dobrze, dziękuję. - Khoẻ, cảm ơn.
Jak się Pan/Pani nazywa? - Anh tên là gì/Cô tên là gì?
Nazywam się... . - Tôi tên là....
Proszę - Làm ơn
Dziękuję - Cảm ơn
Nie ma za co. - Không sao đâu.
Tak - Vâng
Nie - Không
Przepraszam - Xin lỗi
Do widzenia - Chào
Nie mówię [dobrze] po wietnamsku. - Tôi không biết nói tiếng Việt [giỏi lắm].
Czy mówisz po angielsku? - Biết nói tiếng Anh không?
Czy jest tu ktoś, kto mówi po angielsku? - Có ai đây biết nói tiếng Anh không?
Pomocy! - Cứu (tôi) với!
Nie rozumiem - Tôi không hiểu
Gdzie jest toaleta? - Cầu tiêu ở đâu?
Problemy
Proszę mnie zostawić. - Đừng làm phiền tôi!
Proszę mnie nie dotykać. - Đừng đụng tôi!
Zadzwonię na policję. - Tôi xẽ gọi cảnh sát./Tôi xẽ gọi công an.
Policja! - Công an!/Cảnh sát!
Stać! Złodziej! - Ngừng lại! Ăn trộm!
Potrzebuję pańskiej pomocy. - Cần giúp cho tôi.
Zgubiłem/Zgubiłam się. - Tôi bị lạc.
Zgubiłem torbę/torebkę. - Tôi bị mất cái giỏ.
Zgubiłem portfel. - Tôi bị mất cái ví.
Źle się czuję. - Tôi bị bệnh.
Jestem ranny. - Tôi đã bị thương.
Potrzebuję lekarza. - Tôi cần một bác sĩ.
Czy mogę skorzystać z Pańskiego telefonu? - Tôi dùng điện thoại của được không?
Czas
teraz - bây giờ
później - lát nữa
przedtem - trước
rano - sáng
popołudniu - chiều
wieczorem - tối
w nocy - đêm
Godzina pierwsza w nocy. - một giờ sáng
Godzina pierwsza po południu. - một giờ chiều
południe - trưa
północ - nửa đêm
dzisiaj - hôm nay
wczoraj - hôm qua
jutro - mai
w tym tygodniu - tuần nay
Transport i kierunki
Ile kosztuje bilet do...? - Một vé đến... là bao nhiêu?
Poproszę jeden bilet do... - Xin cho tôi một vé đến...
Gdzie jedzie ten pociąg/autobus? - Tàu/xe này đi đâu?
Gdzie jest pociąg/autobus do...? - Tàu/xe đi đến... ở đâu?
Czy ten pociąg/autobus zatrzymuje się w...? - Tàu/xe này có ngừng tại... không?
Kiedy odjeżdża pociąg/autobus do...? - Tàu/xe đi... chạy lúc nào?
Kiedy ten pociąg/autobus przyjedzie do...? - Khi nào tàu/xe này xẽ đến...?
Gdzie jest...? - Làm sao tôi đến...?
... dworzec kolejowy? - ... nhà ga?
...dworzec autobusowy? - ... trạm xe buýt?
... lotnisko? - ... phi trường?
... schronisko młodzieżowe? - ... nhà trọ cho khách du lịch?
...hotel? - ... khách sạn?
... ambasada? - ... tòa lãnh sự?
Może mi Pan/Pani pokazać na mapie? - Chỉ trên bản đồ cho tôi được không?
Hotel
O której godzinie jest śniadanie/kolacja? - Buổi sáng/Buổi chiều mấy giờ?
Pieniądze
Czy akceptujecie...? - Nhận được...?
Jedzenie i picie
Jestem wegetarianem. - Tôi ăn chay.
śniadanie - buổi sáng
obiad - buổi trưa
kolacja - buổi chiều
Chciałbym... - Xin...
kurczak - (thịt) gà
wołowina - (thịt) bò
ryba - cá
szynka - jambon
kiełbasa - xúc xích
ser - phó mát
jajka - trứng
sałatka - xà lách
warzywa - rau
owoce - trái cây
chleb - bánh mì
makaron - mì
ryż - cơm
Proszę szklankę... - Xin một ly...?
Proszę filiżankę... - Xin một ly...?
Proszę butelkę... - Xin một chai...?
kawa - cà phê
herbata - nước trà
sok - nước
woda (gazowana) - nước (ngọt)
piwo - bia
wino czerwone/białe - rượu đỏ/trắng
Przepraszam (do kelnera/kelnerki). - Anh anh! Làm ơn.
Było pyszne. - Ngon lắm.
Zakupy
Ile to kosztuje? - Bao nhiêu?
drogie - đắt
tanie - rẻ
Potrzebuję... - Tôi cần...
... pasty do zębów. - ... kem đánh răng.
... szczoteczki do zębów. - ... bàn chải đánh răng.
... tamponów. - ... tampons.
... mydła. - ... xà bông.
... szamponu. - ... dầu gội.
... środka przeciwbólowego. - ... thuốc giảm đau.
... lekarstwa na przeziębienie. - ... thuốc cảm.
... maszynki do golenia. - ... dao cạo râu.
... baterii. - ... pin.
... parasolki. - ... dù.
... pocztówki. - ... bưu thiếp.
... znaczków. - ... tem.
... długopisu. - ... bút mực.
... gazety po angielsku. - ... báo Anh ngữ.
Kraje świata
Azja - Châu Á
Việt Nam - Wietnam
Trung Quốc - Chiny
Nhật Bản - Japonia
Hàn Quốc - Korea
Lào - Laos
Căm pu chia - Kambodża
Thái Lan - Tajlandia
Ma lai xi a - Malezja
In đô nê xi a - Indonezja
Ẫn Độ - Indie
Phi líp pin - Filipiny
Hồng Công - Hongkong
Đài Loan - Tajwan
Ả Rập Saudi - Arabia Saudyjska
Mông Cổ - Mongolia
Đông Timor - Timor Wschodni
Ma Cao - Makau
Hàn Quốc - Korea Południowa
(Cộng hòa Dân chủ Nhân dân) Triều Tiên - Korea Północna
Europa - Châu Âu
Ào - Austria
Bỉ - Belgia
Cộng hòa Séc - Czechy
Đan Mạch - Dania
Phần Lan - Finlandia
Đức - Niemcy
Hy Lạp - Grecja
Ý - Włochy
Hà Lan - Holandia
Bồ Đào Nha - Portugalia
Tây Ban Nha - Hiszpania
Thụy Điển - Szwecja
Vương quốc Anh - Anglia
Nga - Rosja
Ba Lan - Polska
Pháp - Francja
Ameryka - Châu Mỹ
Mỹ, Hoa Kỳ - USA
Mê hi cô - Meksyk
Ca na đa - Kanada
Afryka - Châu Phi
Ai Cập - Egipt
Cộng hòa Nam Phi - Republika Południowej Afryki
Australia - Châu Úc
Úc - Australia
Zwierzęta
chò - pies
mèo - kot
voi - słoń
cáo - lis
chim - ptak
ngựa - koń
rắn - wąż
nhện - pająk
rồng - smok
cá - ryba
heo - świnia
Przykładowa pierwsza lekcja wietnamskiego
Rozmowa
a: xin chào
b: xin chào
a: tôi là người Việt Nam
b: tôi là người Ba Lan
a: tên Chị là gì?
b: tôi là Kasia, còn chị?
a: tôi tên là Mai
a:dzień dobry!
b:dzień dobry!
a:jestem Wietnamką
b:jestem Polką
a:jak ma pani na imię?
b:jestem Kasia, a pani?
a:ja jestem Mai
Słówka:
xin chào - dzień dobry
tôi - ja
là - być
người - człowiek
Việt Nam - Wietnam
Ba Lan - Polska
tên - imię
Chị - starsza siostra
gì - co
còn - a
----
Gramatyka lekcji
Najpierw wyjaśnijmy sobie zaimki. W języku wietnamskim nie jest to takie proste jak w Polsce. Używamy tu nazw członków rodzin i to nawet jeśli osoba z którą rozmawiamy nie jest naszą rodziną. Mamy zatem:
Anh - Starszy brat
Chị - starsza siostra
Bà - babcia
Cô - ciotka
Em - młodsze rodzenstwo obojgu plci
Ông - Starszy pan
tôi jest grzeczną wersją Tao, które jest bardziej poufałe.
W naszym małym dialogu widzimy pytanie tên Chị là gì?, które możemy przetłumaczyć jako "imię starsza siostra jest co?" w języku Wietnamskim dokonujemy inwersji w zdaniach pozesywnych...
tak więc
tên tôi moje imię
mèo tôi mój kot
Także nie zmieniamy szyku wyrazów w pytaniach, tak więc pytamy się:
To jest co?
On jest kto?
Przykładowa druga lekcja wietnamskiego
Tekst lekcji
Tiếng Việt hay Việt ngữ là ngôn ngữ của người Việt (người Kinh) và là ngôn ngữ chính thức tại Việt Nam. Đây là tiếng mẹ đẻ của khoảng 85% dân cư Việt Nam.
Język wietnamski jest językiem ojczystym Wietnamczyków (narodowość Kinh) i jest językiem oficjalnym Wietnamu. Jest on językiem ojczystym dla około 85% mieszkańców Wietnamu.
Słówka
Tiếng - język
Tiếng Việt （越） - język wietnamski
hay - albo
Việt ngữ （越語）- język wietnamski
là - być
ngôn ngữ （言語） - język
của - służy do tworzenia dopełniacza
người - człowiek
Việt （越） - skrót od Việt Nam
người Việt （越） - Wietnamczycy
người Kinh （京） - narodowość Kinh (inna nazwa mieszkańców Wietnamu)
và - i
chính thức - oficjalny
tại - w
Việt Nam （越南） - Wietnam
Đây - to
tiếng mẹ đẻ - język ojczysty
mẹ đẻ - prawdziwa matka
khoảng - około
dân cư - mieszkaniec
Gramatyka lekcji
Jak widzimy dodajemy także znaki chińskie dla słów wietnamskich. Nie są one używane już od około stu lat, ale jeżeli ktoś zna już język chiński mogą być one pomocne.
Jak tworzymy dopełniacz w języku wietnamskim?
Służy do tego słówko của:
ngôn ngữ của người Việt - język Wietnamczyków
Czasowniki nie odmieniają się, tak więc là (być) nigdy nie zmienia formy.
Pozycja przymiotników
W języku wietnamskim, odwrotnie niż w polskim, przymiotniki stawiamy po rzeczowniku, więc piszemy:
ngôn ngữ chính thức - język urzędowy (a nie urzędowy język).
Ćwiczenia
Tiếng Việt là ngôn ngữ ở đâu? (ở đâu = gdzie)
Tiếng mẹ đẻ của người Kinh là gì? (gì = co)
------------------------------------------------------
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz