Techniki aikido składają się głównie z rzutów (nage-wasa), dźwigni, szczególnie z dźwigni na małe stawy: nadgarstki i łokcie oraz uników i padów (ukemi), technik uderzeń (atemi-wasa). Oprócz walki wręcz, aikido zawiera elementy walki bronią, w celach ćwiczebnych używane są jō (kij), bokken (drewniana katana), tantō (drewniana pałka), a także yari (włócznia). W najbardziej rozbudowanych współczesnych systemach aikido wyróżnia się ponad dwa tysiące technik lub kombinacji technicznych. Aikido, a ściślej techniki i stan Aiki były do czasów Morihei Ueshiba zarezerwowane jedynie dla adeptów najwyższego poziomu technicznego szkół ju-jutsu oraz aiki-ju-jutsu.
 |
| Morihei Ueshiba - Mistrz Aikido i Aiki Jutsu |
Aikido współczesne składa się z kilkunastu szkół i nurtów, o mniej lub bardziej praktycznym nastawieniu. Sztuka walki przerodziła się obecnie w szeroko rozumianą działalność rekreacyjno-zdrowotną, o jednej z najbardziej kwestionowanych – spośród wszystkich sztuk walki – przydatności do łagodnej samoobrony. Przedmiotem częstych dyskusji jest skuteczność technik aikido w przypadku rzeczywistej walki. Koreańską sztuką walki, wykazującą podobieństwo do aikido w technikach dźwigni i rzutów, jest hapkido. Elementy technik aikido wykorzystuje w swoich filmach aktor Steven Seagal.
Źródłosłów słowa "aikidō":
ai (jap. 合) – połączenie, zjednoczenie;
ki (jap. 気) – duch, energia (od chińskiego qi);
dō (jap. 道) – droga, metoda, sposób, nauczanie;
Morihei Ueshiba, noszący tytuł ō-sensei (jap. 翁先生 szacowny mistrz), opracował aikido, opierając się na swoich doświadczeniach z Daitō-ryū oraz walki za pomocą włóczni yari i krótkiego kija jō. Jednak prawdopodobnie największy wpływ na formy aikido miała sztuka walki japońskim mieczem katana. W wielu przypadkach ruchy osoby ćwiczącej aikido przypominają ruchy szermierza bez miecza. Występujące w aikido uderzenia shōmen-uchi i yokomen-uchi wywodzą się z ataku z bronią, a odpowiadające im techniki – z form odbierania broni. Część szkół aikido nie uwzględnia ćwiczeń z bronią. Inne, jak Iwama-ryū, dużą część czasu poświęcają na trening z drewnianym mieczem bokken, kijem jō i nożem tantō. Bez treningu z bronią nie da się zrozumieć technik ręcznych aikido ani aiki-jutsu.
Morihei Ueshiba rozwijał i udoskonalał swoją sztukę walki przez większą część życia. W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku nauczał jej pod nazwą aiki-bujutsu („sztuka walki aiki”), a następnie aiki-budō („droga walki aiki”). W 1944 po raz pierwszy użył na jej określenie nazwy aikido. W 1940 została zawiązana Japońska Fundacja Aikikai, której pierwszym przewodniczącym został syn Morihei Ueshiby, Kisshōmaru Ueshiba. Fundacja ta do dziś jest najważniejszą organizacją w świecie aikido. Jednym z jej podstawowych zadań jest propagowanie aikido na świecie. Aikido trafiło na Zachód w 1951, gdy Minoru Mochizuki odwiedził Francję. W Stanach Zjednoczonych zostało wprowadzone w 1953 przez Kenji Tomiki i następnie przez największego geniusza aikido spośród uczniów Ueshiby, przez mistrza Koichi Tohei, 10 dan. W Wielkiej Brytanii pojawiło się w 1955, a w Niemczech i Australii w 1965. W Polsce pierwsza sekcja aikido powstała w 1976 w Szczecinku, a zaraz potem w Szczecinie. Obecnie dojo aikido znajdują się prawie na całym świecie.
W 1975 powstała Międzynarodowa Federacja Aikido (IAF – International Aikido Federation), powołana przez Fundację Aikikai i narodowe organizacje aikido na świecie. IAF jest członkiem GAISF (The General Association of International Sports Federations). Jednym z zadań IAF jest prezentacja aikido jako dyscypliny pokazowej podczas World Games (Igrzysk Sportów Nieolimpijskich, organizowanych pod patronatem MKOL). W skład IAF wchodzi 43 organizacji narodowych aikido. Polska jest reprezentowana przez Polską Federację Aikido. Tysiące ludzi na świecie praktykuje także stan Aiki i techniki Aikido w tradycyjnym stylu, jako zaawansowaną, końcową część terningu szkół aiki-jujutsu oraz ju-jutsu (dźu-dźutsu).
Aikido składa się z szerokiego zakresu technik, opierających się na zasadzie ruchu i energii, by zmienić kierunek lub zneutralizować atak oraz kontrolować atakującego. Wiele technik opiera się na ruchu kołowym lub po łuku. Istnieje opinia, że aikido jest szczególnie dobrze dostosowane do sytuacji z wieloma atakującymi. Na najwyższym poziomie aikido może być zastosowane do obrony bez powodowania poważnych obrażeń u atakującego lub broniącego się. Jeżeli techniki są wykonywane poprawnie, wzrost ani siła nie mają wpływu na ich efektywność.
Końcówka "do" czytana "dou" w słowie "aikido" wskazuje na duchową ścieżkę, w przeciwieństwie do końcówki "jutsu" w słowie "aikijutsu", oznaczającej system technik. Wielu ludzi uważa to rozróżnienie za istotne także w przypadku iaijutsu i iaidō, jujutsu i judo oraz kenjutsu i kendo. Istnieje także opinia, że ten rozdział jest nienaturalny i historycznie nieprawidłowy. Na potwierdzenie tego drugiego poglądu jest przytaczany argument, że aikido obejmuje zarówno drogę (do) jak i aspekt techniczny (jutsu). Japońskie "do" to ten sam znak jaki po chińsku czyta się "tao", a często pisze "dao" - oznacza drogę, ścieżkę, sztukę duchowego rozwoju, ścieżkę i styl życia.
Morihei Ueshiba nauczał, że pomimo znaczenia doskonałego opanowania techniki, nie jest to ostateczny cel treningu. Uczył, że wartości poznawane poprzez trening fizyczny są uniwersalne i powinny być używane we wszystkich aspektach życia. Powiedział kiedyś, że uczy swoich uczniów nie tego, jak poruszać nogami, lecz jak poruszać umysłem.
Wśród szkół aikido panuje wielkie zróżnicowanie pod względem nacisku kładzionego na technikę, wartości i elementy duchowe. W dużej mierze zależy to od okresu, w którym twórca danego nurtu ćwiczył pod kierunkiem Ueshiby. W miarę postępu lat jego styl stawał się bardziej miękki, płynny i wymagał coraz mniej siły fizycznej. Od jego śmierci powstało wiele interpretacji tego faktu. Niektórzy twierdzą, że był to wynik przesunięcia jego koncentracji na duchowe aspekty sztuki, podczas gdy inni uważają, że był to naturalny efekt coraz większej biegłości Ueshiby w wykonywaniu technik. Wynikiem tych zmian jest to, że wcześni uczniowie Ueshiby przeważnie koncentrują się na fizycznym wymiarze technik, podczas gdy uczniowie z ostatniego okresu jego życia w większym stopniu zwracają uwagę na wymiar duchowy. Nie jest to jednak ogólnie obowiązująca reguła, szczególnie, że konkretne podejście zależy od każdego nauczyciela. Część aikidoków uważa „fizyczne – duchowe” za sztuczny rozdział lub nieudaną próbę kategoryzacji stylów aikido. Przykładem stylu skoncentrowanego bardziej na duchowych ideach aikido niż jego aspekcie fizycznym jest Ki Society.
Umiejętność wykorzystania swojego ki jest kluczową kwestią do opanowania technik aikido. Ki po chińsku czytane Qi (Chi) jest często tłumaczone jako "siła oddechu", "moc", "energia", a czasem nawet "dusza". To pojęcie ki jest tożsame z chińskim qi w qigong, ale różni się od ji w taijiquan. Kiedy aikidoka mówi, że ktoś (zwykle nauczyciel wysokiego stopnia) ćwiczy z dużym ki, najczęściej chce wyrazić, że ta osoba rozwinęła wysoki stopień harmonii w swoich technikach. Wyczucie czasu, poczucie odpowiedniego dystansu oraz koncentracja (spokój) umysłu i ciała są tu szczególnie istotne. Większość nauczycieli umiejscawia ki w hara, które może być w przybliżony sposób zdefiniowane jako środek ciężkości ciała, znajdujący się w niższej części tułowia, około pięć centymetrów poniżej i w głąb w stosunku do pępka. W czasie treningu nieustannie przypomina się o utrzymywaniu hara (utrzymywaniu centrum), aby nie stracić ki. Nauczyciele na najwyższym stopniu zaawansowania osiągają czasem stopień koordynacji pozwalający im wykonywać techniki przy pomocy nieznacznych tylko ruchów ciała, czasem pozornie bez dotykania ciała partnera.
W swoim podstawowym znaczeniu, ki odnosi się do pojęcia punktu ciężkości, centrum ruchu i centrum siły. Jednakże te centralne punkty nie muszą sprowadzać się do jednego, więc ki ukierunkowuje też biologiczne i umysłowe aspekty treningu w celu uzyskania całkowitej kontroli nad ruchem. Jest to też duchowy wymiar tego, jak osiągnąć harmonię tych centralnych punktów.
Duchowa interpretacja ki zależy w dużej mierze od szkoły. W dojo zrzeszonych w Aikikai zwykle spędza się dużo więcej czasu na treningu związanym z ki niż w dojo związanych z Yoshinkan. Znaczenie ki w aikido jest bezsprzeczne, co wyraża już sama nazwa tej sztuki walki, która w luźnym tłumaczeniu oznacza "Droga do harmonii z ki" lub "Droga do zjednoczenia się z ki". Jednakże dokładna natura ki jest dyskusyjna, chociaż ćwiczenie aikido bez ćwiczenia ki nie ma sensu. Sam Morihei Ueshiba prawdopodobnie zmieniał swoje poglądy w tej kwestii w miarę upływu czasu. Yoshinkan Aikido, w dużej mierze bazujące na naukach udzielanych przez Morihei Ueshibę przed drugą wojną światową, zawiera w sobie zdecydowanie więcej elementów walki, odbijając obraz młodszego, gwałtowniejszego i mniej uduchowionego twórcy aikido. W szkołach tego nurtu ki powinno być raczej postrzegane poprzez pierwotne chińskie znaczenie tego słowa („oddech”), a samo aikido jako koordynacja ruchu z oddechem w celu zmaksymalizowania siły, co jest jednak tylko podstawą treningu. W miarę, jak ewoluowały poglądy Morihei Ueshiby, jego nauczanie stało się bardziej uduchowione i wielu z jego późniejszych uczniów (prawie wszyscy znajdują się obecnie wysoko w hierarchii Aikikai) uczy o ki z bardziej duchowej i metafizycznej perspektywyn, podobnie jak w dobrych starych szkołach taiji quan czy qigoig.
Bez względu na interpretację, jaką uznaje dana osoba, dla każdego aikidoki jest wyraźnie widoczne, że sztuki walki w rozległym zakresie korzystają z ki. Ze względu na to oraz na częste odnoszenie ki do sfery duchowej, aikido jest często uważane za najbardziej "uduchowioną" sztukę walki i niekiedy określane mianem "zen ruchu". Niektórzy błędnie wierzą, że ki jako fizyczne zjawisko nie istnieje i jest jedynie ideą wykorzystywaną do nauki ducha, intencji oraz koordynacji fizycznej i psychologicznej poprzez odprężenie i kontrolę. Te osoby zwykle unikają podkreślania filozoficznych i duchowych aspektów ki. Na drugim krańcu skali znajdują się aikidocy skoncentrowani na duchowości, wierzący w fizyczne istnienie ki i możliwość przesyłania go w przestrzeni. Ci często używają pojęć takich jak "ki wszechświata" lub "rozszerzanie ki". Choć dla osób o najbardziej skrajnych poglądach ta dychotomia jest frustrująca, większość aikidoków czy otagi o umiarkowanych poglądach uważa tę dyskusję za korzystną dla ogólnej społeczności. Każdy jest w stanie znaleźć dla siebie miejsce, wybierając nauczyciela w zależności od swoich preferencji. Bez wątpienia jednak aikidocy kontynuują swoje poszukiwanie ki. Słynne powiedzenie Morihei Ueshiby mówi, że był on taki sam jak jego uczniowie i że dopiero rozpoczynał swoją naukę.
System stopni Kyu i Dan
W aikido współczesnym stosuje się system stopni uczniowskich kyū i mistrzowskich dan, typowy dla sztuk walki wywodzących się z Japonii. Osoba początkująca nie posiada żadnego stopnia (mo kyu) albo shoshinsha - początkujący. Przeciętnie po 3 do 6 miesiącach może uzyskać najniższy stopień 5 kyu (go kyu) i przy każdym kolejnym egzaminie (który także następuję w odstępie około 3 do 6 miesiącach) może zdawać na 4 kyu, 3 kyu, itd. Należy unikać szkół, które nadają stopnie dodatkowe bez respektowania zasad nadawania stopni kyu i dan wprowadzonych przez Morihei Ueshibę (jakieś 12 czy 10 kyu albo 7 kyu to zwykłe oszustwa dla zarobku).
W większości przypadków otrzymanie wyższego stopnia wiąże się z egzaminem praktycznym, embu, czasem rozszerzonym o część teoretyczną, to znaczy adept musi coś objaśnić. Egzamin obejmuje zakres technik wymaganych na danym poziomie zaawansowania, na wyższych stopniach również znajomość technik z bronią, a w niektórych dojo także elementy iaidō lub kenjutsu. Egzaminujący bierze pod uwagę również postawę ćwiczącego, jego stosunek do treningów oraz zaangażowanie. Częstą praktyką jest wymaganie uczestnictwa w stażach na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. W przypadku wyższych stopni mistrzowskich (od 3 dan) na przyznanie następnego stopnia coraz większy wpływ mają wyniki w nauczaniu i propagowaniu aikido. Od poziomu 5 dan nie przeprowadza się już zwykle egzaminów praktycznych (dotyczy stopni Hombu Dojo). Najwyższym stopniem mistrzowskim w aikido jest 10 dan. Japońska tradycja znała pięć certyfikowanych stopni Kyu oraz siedem stopni Dan, w tym pięć technicznych poziomów Dan. Tak zwane szóste Kyu, to było zawsze Mo Kyu czyli Shoshinsha - początkujący. W praktyce były i są trzy grupy zaawansowania dla Yukyusha, poziom 6 i 5 Kyu (właściwie Mo Kyu i 5 Kyu), poziom średni 4 i 3 Kyu oraz poziom zaawansowany 2 i 1 Kyu. Stara japońska tradycja yukyusha jako klas czy kręgów nauczania dzieli na Shoshinsha, 5 i 4 Kyu, 3 i 2 Kyu oraz na 1 Kyu. I takie stopnie mają lekcje aikido czy aiki-jutsu razem jako jedna klasa uczniów.
Stopnie uczniowskie przeważnie są przyznawane w ramach dojo (czyt. dodźo, dodzio). Stopnie mistrzowskie (często także najwyższe stopnie uczniowskie) są formalnie przyznawane przez organizację, do której należy dane dojo. Na świecie najszerzej akceptowane są stopnie Hombu Dojo (nadawane przez organizacje narodowe np. PFA, PSA i międzynarodowe jak np. Birankai, zrzeszone w Aikikai). Istnieją także organizacje niezależne od Hombu Dojo oraz trochę mistrzów Aikido, którzy nadają stopnie mistrzowskie także w ramach swojego Dojo czy Szkoły.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz