AIKIDO - Japońska Sztuka Walki

AiKiDo - Podstawowa Wiedza

Nazwa Aikido wielu osobom wydaje się znajoma, nie tylko tym, którzy trochę ćwiczyli Aikido, Aiki-Jutsu czy Ki. Czy jednak na pewno wiesz, czym tak naprawdę jest ta starożytna japońska sztuka walki? Dowiedz się o historii Aikido, dawnej sztuce Yawara czyli Aiki-Ju-Jutsu, jego zasadach i filozofii życia. Aikido to styl życia, którego istotną częścią jest najlepiej codzienny trening Ki, podobnie jak ma to miejsce w leczniczym Qigong (Ki to chińskie Qi) czy japońskim Reiki.

-> Nazwa aikido pochodzi od trzech japońskich pojęć: AI – harmonia, zgoda, jedność; KI - siła wewnętrzna, energia życia, bioenergia, duch życia; DO - droga, metoda, sposób. Razem Ai-Ki-Do (AiKiDou) to droga do zharmonizowania siły wewnętrznej, metoda w której zgadzamy się z naturalnym biegiem energii życia, Ki. Japoński zapis to: 合 気 道 – aikidō, czasem też w klasycznym zapisie 合 氣 道

-> Kolebką aikido jest Japonia. Jego współczesny odtwórca czy założyciel pod tą nazwą to Morihei Ueshiba (1883 - 1969), wybitny człowiek który całe życie poświęcił studiowaniu sztuk walki i energii Ki. Swoje doświadczenia i przemyślenia zawarł w idei aikido - drodze do harmonii z "ki" wszechświata. 

-> MORIHEI UESHIBA (14.12.1883 - 26.04.1969) – uważany za twórcę aikido, wybitny praktyk i filozof sztuk walki, od młodości praktyk shugendo (shugenja). Za rozpowszechnienie aikido i propagowanie go na świecie otrzymał od Cesarza Japonii tytuł O'Sensei (Wielki Nauczyciel) – mniej więcej odpowiednik tytułu szlacheckiego sir w Wielkiej Brytanii. Używanie tego tytułu samowolnie jest w Japonii przestępstwem karalnym na tej samej zasadzie jak posługiwanie się tytułem profesora czy orderu państwowego bez jego rzeczywistego nadania. Oprócz Morihei Ueshiba, w XX wieku e.ch. tytuł O'sensei został nadany twórcy karate shotokan, Gichin Funakoshi. 

-> Hatsu Ueshiba – żona Morihei była mistrzynią sztuki walki włócznią, Yari-Jutsu. Ćwiczyła aż do śmierci. 

-> Aikido ma swoje korzenie w sztuce Daito Aiki-Jutsu, o którym pisze się, że było założone przez księcia Teijun, szóstego syna władcy Seiwa (panował w latach 850-880 e.ch.). Syn księcia, Tsunemoto, przekazał idee AiKi następnym pokoleniom rodziny Minamoto. 

-> Aikido jak się uważa ma u swych podstaw Ju-Jutsu, Ken-Jutsu (Sztuka Miecza) i Sumo, czyli sztuki walki, które opierają się na wytrąceniu przeciwnika z równowagi. Ta sama zasada obowiązuje w aikido. To co znane jest obecnie jako sztuki walki, Budo, jest ucywilizowaną i często usportowioną formą swych pierwowzorów. Dawniej gdy walka wręcz była jedynym sposobem rozwiązania konfliktu, jej celem była eliminacja przeciwnika przez okaleczenie bądź zabicie go.

-> W aikido adepci uczą się posługiwać bronią: Jo - kij długości około 120 cm, Boken - drewniana atrapa katany - miecza samurajskiego. Studiowanie Jo to kształcenie, czy koordynacja pracy stóp i rąk. Boken to nauka zgrania czasowego, timingu (czyt. tajmingu), który jest jedną z najważniejszych umiejętności każdej sztuki walki. Techniki uderzeń w aikido pochodzą z ruchów cięć i pchnięć mieczem oraz włócznią (yari), stąd specyficzne ułożenie dłoni oraz konieczny dla ich stosowania trening z białą bronią. 

-> Największymi uczniami i kontynuatorami Mistrza Morihei Ueshiba są: Koichi Tohei (10 dan), Gozo Shoda (9 dan), Minoru Moshizuki (9 dan), Hirokazu Kobayashi (9 dan), Morihiro Saito (8 dan), Kishomaru Ueshiba (8 dan). Największe zasługi dla popularyzacji aikido poza Japonią jeszcze za życia Ueshiba miał Koichi Tohei, główny specjalista techniczny uznany przez mistrza. 

-> Aikido zostało sprowadzone do Polski przez adepta judo, Janusza Bronisława Daroszewskiego ze Szczecinka, który interesował się tą sztuką już w latach sześdziesiątych XX wieku, a w połowie lat 70-tych zaczął ćwiczyć z kilkoma przyjaciółmi. Regularne i oficjalne nauczanie w Polsce zostało zapocząttkowane już w 1977 roku w Szczecinku przy TKKF, a także w sali gimnastycznej Liceum im Ks. Elżbiety. W 1978 roku okazało się, że równolegle sztuką Aikido interesował się od 1976 roku Marian Osiński ze Szczecina, także dżudoka, co zaowocowało obustronną współpracą klubów. 

-> Aikido przynajmniej w Japonii uchodzi za bardzo skuteczną sztukę walki, jako że jest jedną z głównych ćwiczonych przez policję i siły samoobrony w celu skutecznego obezwładniania przestępców. Niestety wersje rekreacyjne i filozoficzne nauczane na Zachodzie nie zawsze nadają się dla celów praktycznych z uwagi na "zgubienie" wielu istotnych praktycznych elementów oraz niewłaściwą metodykę treningu. 

-> Transliteracja nazw japońskich: znak „y” czytaj jak polskie j; „r” – czytaj pomiędzy polskim „r” oraz „l”; literki „sh” czytaj pomiędzy polskim „sz” oraz „ś”, raczej miękko; „j” - czytaj jak polskie „dź”; „z” - czytaj jak polskie „dz”; „ch” - czytaj jak bardziej polskie „ć” niż „cz”; słowa wymawiaj sylabicznie, bardziej z brzucha, z głębi gardła... Aikido i inne sztuki z Do czytaj aikidō, z długim i głębokim ō, czytanym jak ou, "aikidou"...

Historia Aikido w Zarysie

Obecne Aikido ma swoje korzenie w Daito Aikijutsu, o którym się mówi, że było założone przez księcia Teijun, szóstego syna władcy Seiwa (850-880 e.ch.). Syn księcia, Tsunemoto, przekazał Shobu- Aiki następnym pokoleniom rodziny Minamoto. Zanim sztuka dotarła do Shinra Saburo Yoshimitsu, młodszego brata Yoshiie Minamoto, założenia i metody obecnego Aikido zostały już ustanowione. Yoshimitsu był najwidoczniej człowiekiem o wyjątkowych umiejętnościach. Jego drugi syn Yoshikiyo, żył w Takeda w prowincji Kai, gdzie ostatecznie zaczęto go rozpoznawać po tej nazwie. Później techniki były przekazywane na kolejne pokolenia jako tajemna sztuka Domu Takeda i zaznajomieni z nimi byli tylko członkowie rodziny i zaufani słudzy.

W 1574, Takeda Kunitsugu przeniósł się do Aizu. Techniki były już przekazywane tylko na potomków i były nazwane Aizu han otome waza lub Aizu Todome. Od tego czasu, sztuka ta pozostała wyłącznie jako sztuka bushi (wojowników) i była przekazywana wewnątrz rodziny dopóki Japonia nie wyszła z odosobnienia w okres Meiji w 1868. W tym czasie Sokaku Takeda, głowa rodziny, rozpoczął nauczanie poza rodziną Takeda, znacznie podróżując poprzez zjednoczoną Japonię i ostatecznie osiedlając się na Hokkaido. Jego syn Tokimune Takeda, otworzył Daitokan Dojo w Abishari, na Hokkaido i kontynuował dalszy rozwój Daito ryu Aiki-Jujutsu.

Najwybitniejszym z uczniów Takedy był Morihei Ueshiba Sensei, człowiek rzadkich zdolności, który wniósł do Daito ryu aikijutsu niezbędne składniki innych starożytnych szkół sztuk walki i dodał techniki swego własnego doświadczenie by założyć czy odtworzyć formalnie współczesne Aikido. Przez wiele lat Ueshiba Sensei uczył i przewodził nad swoim dojo w Wakamoudho, Tokyo.  

BUDO - SZTUKI WALKI i AIKIDO

O'Sensei Morihei Ueshiba

Budo - Sztuki walki, zwane też systemami walki, zostały opracowane jako sposoby walki wręcz, jak się czasem uważa najczęściej bez użycia broni przeciwko broni. Podstawą sztuki walki jest trening trwający lata, a celem sztuki walki jest umiejętność opanowania agresji, samoobrony oraz panowania nad emocjami.

Aikido czy Aiki-Jutsu jest jedną z najbardziej widowiskowych sztuk walki. Każda ze sztuk walki zawiera elementy samoobrony, więc czym się wyróżnia aikido? Aikido jest japońską sztuką walki rozwiniętą przez Mistrza Morihei Ueshiba (często tytułowanego jako 'O Sensei' lub 'Wielki Nauczyciel'). Z czysto fizycznego punktu widzenia jest to sztuka złożona z rzutów i dźwigni pochodzących z Daito Ju-jutsu oraz z rzutów i innych technik zapożyczonych z kenjutsu, sztuki walki mieczem.

Aikido nie skupia się na uderzeniach sama pięścią czy kopnięciach przeciwnika ale raczej stara się wykorzystać jego energię do przejęcia nad nim kontroli lub do odepchnięcia go od siebie. Nie jest to sztuka statyczna ale kładąca wielki nacisk na płynność i dynamikę ruchu. Podczas kolejnych ćwiczeń praktykanci znajdują w Aikido to czego szukają, niezależnie od tego czy szukają samoobrony, duchowego oświecenia, zdrowia w ujęciu fizycznym czy też spokoju umysłu.

O'Sensei skupia się na moralnych i duchowych aspektach tej sztuki, kładąc wielki nacisk na rozwój harmonii i spokoju. "Sposób na Harmonię Ducha" wydaje się być najlepszym sposobem na przetłumaczenie słowa Aikido na język polski. Fakt ten pozostaje prawdą do dziś mimo, iż różne style Aikido w mniejszym lub większym stopniu kładą nacisk na aspekty duchowe. Chociaż idea uprawiania sztuk walki w dążeniu do pokoju i harmonii może wydawać się paradoksalna, to jest ona podstawową regułą w tej sztuce.

Aikido jako Budo na pewno nie składa się z samych technik obronnych, jak często twierdzą nawiedzeni dyletanci nie mający pojęcia o tej sztuce. Jest tak dlatego, że w sposób oczywisty obrony można się nauczyć jedynie ćwicząc techniki przed atakiem. Aikidocy muszą się najpierw dobrze nauczyć technik ataku, aby potem móc się nauczyć technik obrony. Inaczej trening staje się śmiesznym cyrkiem, a nie sztuką walki. Twórca aikido Morihei Ueshiba uważał, że napastnik nie jest wrogiem, tylko bratem który pobłądził i że starcie nie musi zawsze zakończyć się okaleczeniem bądź śmiercią napastnika.

Wiele zasad ćwiczenia aikido dotyczy jedynie treningu, a nie realnej walki, gdyż wiele technik aikido trzeba ćwiczyć bardzo uważnie aby nie uszkodzić osób z którymi ćwiczymy. Aikido jest uważane za najtrudniejszą do opanowanie z japońskich sztuk walki. Opinia ta wynika z tego, że to podstawy są trudniejsze niż w innych japońskich dyscyplinach oraz z tego, że w wielu technikach to napastnik decyduje o szybkości reakcji aikidoków.

Aikido jako Budo opiera się na zgraniu w czasie z napastnikiem, czyli nie ma aikido bez dobrego ataku. Każdy sport i sztuka walki, a więc i aikido, wymagają czasu by coś osiągnąć, dużego zaangażowania i pracy zarówno fizycznej jak i psychicznej. Jeśli myślisz o aikido jako realnej samoobronie, to musisz nastawić się na wiele lat ćwiczeń. Podstawowe techniki ataku w aikido imitują szybkie cięcia mieczem lub sztyletem, a zatem wymagają perfekcyjnego przeciwdziałania. Uderzenia podstawowe jak Mune-Tsuki (cios pięścią w brzuch), Shomen-uchi (cięcie głowy kantem dłoni z góry) czy Yokomen-uchi (cięcie głowy kantem dłoni z boku), muszą być silne i powalać nawet większego przeciwnika. Najpierw trzeba się nauczyć panować nad swoim ciałem czyli zastąpić swoje lękowe nawyki i odruchy reakcjami obronnymi aikido.

Kolejnym etapem jest nauka szybkich i skutecznych technik aikido. Wiele klubów aikido na początek uczy jednak ruchów koncepcyjnych, których zastosowanie nie jest jasne, a już na pewno nie jest na początku skuteczne w walce. Tak uczono w dawnych czasach dla ochrony sztuki przed profanami. Ostatnim elementem podstawowym jest panowanie nad ruchem napastnika, prowadzenie go w wybranym przez nas kierunku. Wszystkich tych elementów uczymy się jednocześnie na treningach Aikido. Naturalnym odruchem na atak jest ucieczka, bądź odsunięcie się, by nie zostać uderzonym.

Aikido pomaga zastąpić biologiczne odruchy strachu wyuczonymi. W momencie ataku należy przesunąć się do przodu, w kierunku atakującego i na zewnątrz, pod małym kątem, by się minąć z napastnikiem, a nie zderzyć z nim czyli trzeba zejść z linii ataku. W efekcie mamy możliwość kontroli przeciwnika w bardzo bliskim dystansie. Jest to tak zwane wejście w przeciwnika, technika Irimi. 

AIKIDO - SZTUKA WALKI

Aikido to starożytna w swym pochodzeniu sztuka walki łącząca w sposób harmonijny ciało i umysł ćwiczącego, w której głównym celem jest filozofia pojmowania życia. Powszechnie uważa się, że aikido jest czymś więcej, niż jednym z wielu systemów japońskiej sztuki walki. Mówi się, że aikido na najwyższym poziomie to sztuka wojenna bez walki, a w technikach i sposobach poruszania splatają się elementy psychologii i filozofii. Morihei Ueshiba wykształcił wielu uczniów, którym przekazał zdobytą przez lata wiedzę.

Jednym z najwybitniejszych był Mistrz Koichi Tohei. To właśnie on jako jedyny otrzymał od Morihei Ueshiba najwyższy stopień wtajemniczenia w Aikido - 10 dan. W 3 lata śmierci swojego nauczyciela w roku 1972 Koichi Tohei założył własną organizację Ki- Aikido. Stało się tak dlatego, że formalny spadkobierca stylu, Kishomaru Ueshiba nie mógł personalnie ścierpieć, że Koichi Tohei jest najwyżej certyfikowanym mistrzem i dyrektorem technicznym Aikikai. Kishomaru Ueshiba próbował usunąć z programu wiele technik i metod ćwiczeń oraz praktyczne ćwiczenia rozwoju energii wewnętrznej, Ki, na co Mistrz Tohei się nie zgodził. W efekcie, pełny system nauczania Aikido jest rozwijany poza główną fundacją Aikido znaną jako Aikikai. 

Taktyka aikido polega na wykonywaniu uników, zasłon, dźwigni, ucisków, rzutów, uderzeń i kopnięć itp. Płynność, precyzja i skuteczność ruchów sprawia, że dobrze wyszkolony aikidoka potrafi poradzić sobie nawet z kilkoma przeciwnikami. Podstawą obrony jest zejście z linii ataku poprzez zwrot lub całkowity obrót ciała. Aikidoka zwykle nie przeciwstawia się ciosom napastnika poprzez blokowanie, lecz unika ich i omija je w sprytny sposób. Umożliwia to obezwładnienie przeciwnika poprzez nagłe pozbawienie go równowagi i przewagi, jaką dawał atak.

Aikido w mistrzowskim wykonaniu jest nie tylko bardzo skuteczną sztuką samoobrony, ale ma również niezwykłe wartości estetyczne. Z podziwem i zachwytem można przyglądać się finezyjnym ruchom mistrza, który odpiera najdziksze nawet ataki z niezwykłą płynnością i gracją. Aikido jest sztuką niebywale trudną. Finezyjne techniki rzutów i dźwigni uczone w aikido pochodzą z katologu technik najwyższego poziomu mistrzowskiego stylu Daito-Aiki-Jutsu i pierwotnie uczone były w elitarny sposób w arystokratycznych rodach. Uważa się, że podstawy aikido jakie mają do opanowania początkujący są nieco trudniejsze niż w innych sztukach jak judo czy karate. Dotyczy to jednak tylko sztuki unikania ciosów, upadania, zwrotów i obrotów. Łatwiejszy start mają doświadczeni wojownicy wyszkoleni w Ju-Jutsu.

Dzięki geniuszowi Mistrza Morihei Ueshiba nastąpiła synteza i transformacja technik, które zamiast jedynie niszczyć zdrowie innym, poprawiały je poprzez miękki i delikatny w sumie sposób nauczania dźwigni czy rzutów. Ueshiba odtworzył podwaliny pod masowe nauczanie sztuki walki, która często wykorzystuje siłę przeciwnika przeciwko niemu w sposób harmonijny, nie uznający zbytniej brutalności i uszkodzeń ciała. Techniki aikido, opanowanego na najwyższym poziomie przypominają taniec, który kończy się specyficznym rzutem lub unieruchomieniem. Początkujący nie powinni się martwić tym, że ich techniki nie są tak finezyjne jak na pokazach mistrzów, a czasem trochę kanciaste lub siłowe, bo to normalne na początku. Finezja i płynność przychodzą z czasem praktyki.

W aikido istnieją uderzenia we wrażliwe miejsca na ciele przeciwnika, które jednak nie powinny zakłócić ogólnej harmonii ruchu, pomimo swojej siły. Aikido do perfekcji opanowało omijanie siły, zgodnie zresztą z zasadami fizyki. Motorem ruchu w aikido są biodra, "rozrusznikiem" zaś głowa. Właściwa praca bioder w czasie techniki jest wyznacznikiem jej skuteczności. Wyluźnione acz sprężyste ręce, orenai-te, są głównie przekaźnikiem pomiędzy uke i tori (rzucanym i rzucającym), coś na kształt paska klinowego czy łańcucha rowerowego. Dłonie i przedramiona często wykonują ruchy maeguri (okrężne), które znacznie uefektywniają techniki rzutów i dźwigni w aikido.

Aikidoka z reguły porusza się w krótkiej pozycji bocznej zwanej kamae wykonując ruchy tai sabaki, czyli zwroty i obroty ciała. Podstawowe techniki aikido można podzielić na rzuty (nage waza) oraz unieruchomienia czy dźwignie (osae waza). Rzuty w aikido są efektem umiejętnego zmieniania dystansu (techniki rzutów irimi) oraz wykorzystania siły odśrodkowej (techniki ura, tenkan). Efekt technik aikido jest wprost "piorunujący" przy założeniu realnego, dynamicznego ataku i skutecznej techniki obrony. Ponieważ wykorzystujemy siłę ataku, trudno jest wykonać rzut przy nieudolnym, nierealnym, słabym ataku. Brak umiejętności atakowania jest głównym grzechem większości współczesnych aikidoków, stąd też aikido postrzegane jest jako wyjątkowo trudna sztuka walki. Uprawiając aikido należy pamiętać o nauczeniu się właściwych sposobów ataków. Tylko dobre atemi (ciosy), pozwolą odczuć tori smak właściwie wykonywanej techniki obrony czy kontrataku.

Pamiętajmy, że w aikido, sztuce defensywnej, reakcja jest wynikiem akcji. Dźwignie (osae) to bolesne skręcenia nadgarstków, uciskanie splotów nerwowych, bądź dźwignie zakładane na barki i łokcie, także stopy i kolana. Aikido słynie z dźwigni nadgarstkowych, które doprowadzone do perfekcji są bardzo skuteczne. W dobrym aikido ćwiczone na treningach techniki ucisków i dźwigni są podobne w działaniu do masażu akupresury. Poprzez przekaz pozytywnej energii Ki mogą mieć zbawienny wpływ na nasze zdrowie. Techniki walki w aikido wykonuje się w trzech różnych układach: suwari waza - obaj ćwiczący siedzą, hanmi hantachi waza - broniący się siedzi, atakujący stoi, tachi waza - obaj stoją. 

Podstawy Etyki Wojowników

Praktyka budo, studia aikido, aiki-jutsu, iaido, karate czy ju-jutsu, shugendo, a także innych sztuk japońskich, powinny odbywać się w duchu BUSHIDO (kodeksu samurai czy bushi - rycerzy japońskich). BUSHIDO (czyt. buszi-dou) powstało poprzez zogniskowanie idei buddyzmu i shintoizmu w dawnej Japonii. Jest to kodeks o Drodze BU, Drodze Wojownika walczącego z własnym wnętrzem, oczyszczającego siebie. Drogę japońskich wojowników można streścić w następujących punktach: 

1. GI - prawidłowa decyzja podejmowana w równowadze ducha. Właściwa i prawdziwa postawa. Kiedy muszę walczyć, po prostu walczę, kiedy muszę umrzeć po prostu umieram.

2. YU - bohaterska dzielność, odwaga, męstwo, brak jakiegokolwiek strachu.

3. JIN (dżin) - kosmiczna (duchowa) przyjaźń i miłość, dobra wola skierowana do ludzkości, gotowość pomocy innym, chęć służenia światu.

4. REI - właściwe postępowanie, punkt zasadniczy, ceremonia, odpowiednie zachowanie, kulturalność.

5. MAKOTO - szczególna (całkowita) szczerość, prostolinijność, otwartość i tolerancja, ufność w siebie i w innych.

6. MEIYO - cześć i wspaniałość, wspaniałomyślność, budowanie dobrej postawy wobec ludzi i świata, dobroduszność, godność (arhata).

7. CHUGI (czugi, ćugi) - oddanie się, lojalność, pokora, wierność czy wiara, ale też brak przywiązania, zdolność do poświęcenia siebie.

Jest to siedem fundamentów ducha bushido, a czasem dodawany jest filar ósmy. Droga samurai jest niezbędna i absolutna. Praktyka pochodząca od ciała i wynosząca się przez podświadomość na wyżyny ducha jest podstawą. Przy wychowywaniu uczniów w dojo (czyt. dodźio) ma to ogromną wagę. Bushido nie jest filozofią - jest to silna praktyka, trening nad swoim wnętrzem i zewnętrzem. Na Zachodzie z budo przejęte zostały czcze techniki, z budo powstało wiele sportów. Jest to pusta forma bez żadnego Ducha Drogi (Dô, Tao, Deo). Takie ćwiczenie jest bezsensowne i bezcelowe. Nie da to efektów technicznych. Nikt bez ćwiczenia siebie w Duchu Drogi nie posiądzie umiejętności budo. Ludzie Zachodu próbują utożsamiać praktykę umysłu, praktykę bushido z filozofią raczej, niźli z praktyką. Jest to absurd.

Budo to praktyka wnętrza i zewnętrza, to ćwiczenie umysłu i ciała, to ścieżka do jedności. Nie ma filozofii w budo. Uczcie siebie poprzez działanie. W budo wszystko jest praktyką. Bushido kładzie w procesie wychowania nacisk na uspokojenie uczuć, zachowanie spokoju w każdej sytuacji, samokontrolę w stawianiu czoła wszelkim niepowodzeniom, nieprzywiązywanie się do idei narodzin czy śmierci, ubóstwienie czystości. Japońskie BUDO to WASA plus ZEN. Wasa to zbiory technik, ruchów ciała, to sposób ćwiczenia ciała. Zen to praca nad umysłem i duchem. Nie ma sztuki walki bez wasa albo bez zen. Musi być jedno i drugie, aby mogła istnieć całość. 

HISTORIA AIKIDO

Korzenie aikido są związane z tradycją Budo, czyli japońską tradycją wojenną i wojskową. Sięgają one daleko w przeszłość, a zanim techniki aikido zaistniały w Japonii, znano je w Chinach, w niektórych formach Kung-Fu Wu-Shu. Można rozpoznać też takie same techniki w stylach Okinawa-te i w koreańskim hapkido. Jakby tego było mało, w Japonii istniały szkoły aikido na długo przed Morihei Ueshiba, które należy wspominać. Choćby legendarna szkoła oparta o zasadę aiki Aikibujutsu Daito Ryu, którą miał założyć Minamoto no Yoshimitsu z samurajskiego klanu o wielkich tradycjach wojennych. Wiadomo, że przekaz Daito-ryu związany był z rodem Takeda i jasne jest też, że jeden z ostatnich mistrzów tego rodu, Sokaku Takeda (1870-1943) był najważniejszym mistrzem Morihei Ueshiba.

Historia aikido jest prosta i jasna, chociaż czasem są ludzie, którzy historię z różnych względów gmatwają. Idzie tu bowiem o dzieje różnych szkół walki, które w ciągów wieków uzupełniały się wzajemnie i co charakterystyczne, zawsze związane były z pewną koncepcją filozoficzną, również eklektyczną, wchłaniające jedne, a odrzucającą inne poglądy, systematycznie zmieniającą się. Stąd dzieje właściwego aikido dotyczą nie tylko czasów nowożytnych, a konkretnie wieku XX, ale i starożytnej Japonii. Korzenie tej sztuki zdają się bezpośrednio sięgać do najdawniejszej historii Japonii.

Akido jest w pojęciu wielu wybitnie defensywną sztuką walki obronnej, jednak jest strona ofensywna wydaje się być ciągle nie doceniana. Wywodzi się z bojowej sztuki walki wręcz, nazywanej AIKI-JUTSU. Pierwsze szersze informacje o dawnych szkołach AIKI-JITSU pochodzą z IX w. Sztuka ta zawierała cały system blokad i zasłon, uników i ciosów zadawanych z kontry w precyzyjnie wybrane miejsca na ciele przeciwnika. Historia aikido sięga jednak aż do czasów Mistrza Akayama, legendarnego założyciela Aiki-Jutsu, który w IV wieku e.ch. dużo podróżował do Chin i Tybetu.

Twórcą najstarszej szkoły, którą wiąże się z dzisiejszym aikido jest książę Teijun, szósty syn cesarza Seiwa (panującego w latach 850-880). Szczegóły dotyczące tej szkoły nie są zbyt szeroko znane - wiadomo jednak, iż przypisywano jej nazwę Daito Aikijitsu i że w odróżnieniu od "gminnych" technik ju-jutsu miała być sztuką elitarną, nauczaną wśród samurajów najwyższej rangi. W tamtych czasach wiedzę i umiejętności Aiki-Jutsu uważane były za rodzaj boskich sekretów i przekazywane jedynie bardzo zaufanym wojownikom klanu. Sam książę Teijun doskonale władał włócznią Yari, kijem, łukiem i długim mieczem.

Współczesne Jo - kij do ćwiczeń aikido ma wymiary drzewca włóczni Yari, a w dawnych czasach takim drzewcem ćwiczono na sucho, zanim pozwolono adeptowi używać uzbrojonej włóczni w treningu wojennym. Dobre Jo musi być dość masywne, nie może to być cienki kij od miotły jakimi ośmieszają się często współcześni aikidocy. Ćwiczono też drzewcem żelaznym o wadze do 36 kilogramów, czyli takim masywnym i niedrewnianym Jo. Adept Aiki w dawnych czasach miał więć niezłą kondycję. Jak wiadomo w zdrowym ciele zdrowy duch (Ki). Syn księcia Teijun - Tsunemoto, miał być tym, który wprowadził Daito Aikijitsu do klanu Minamoto.

Tsunemoto - syn i uczeń mistrza Teijuna rozwinął technikę AIKI-JITSU o nowe elementy, kładąc szczególny nacisk na sztukę zachowania odpowiedniego dystansu, która miała uniemożliwić przeciwnikowi skuteczne władanie bronią. Na rozwój AIKI-JITSU miał wpływ powstały w XII wieku system walki pod nazwa GEN-NO-HEINO (strategia rodu Gen), który ponadto obejmował technikę walki mieczem - KEN-JUTSU.

Większe w tej mierze zasługi niektóre legendy przypisują Mistrzowi Yoshitsune. Dane historyczne wskazują jednak na jeszcze innego kontynuatora Daito Aikijitsu - niejakiego Yoshiie Minamoto. Będąc nieuleczalnie chorym Yoshiie Minamoto przekazał swą sztukę młodszemu bratu - Shinra Saburo Yoshimitsu. O tym z kolei mówi się, iż był człowiekiem o bardzo szerokich zainteresowaniach artystycznych i naukowych - kimś podobnym do Leonarda da Vinci. Z powodzeniem zajmował się astronomią, medycyną, geologią. Prowadził między innymi sekcję zwłok przestępców - znajomość mechaniki stawów skłaniała go do wykorzystania wiadomości anatomicznych w celu udoskonalenia wielu technik.

Drugi syn - Yoshikiyo przenosi się do prowincji Kai, a wkrótce przez koligacje matrymonialne wchodzi do klanu Takeda, któremu przekazuje część tajników sztuki swego ojca. Od tamtej pory sztuka walki będzie rozwijać się zarówno w rodzie Minamoto jak i Takeda. Kolejne rozprzestrzenienie się dróg Daito Aiki-jutsu następuje w 1574 roku, kiedy to Kunigutsu Takeda zapoznaje się ze swą sztuką klan Aizu. Po latach wychodząca z jednego pnia technika różni się od trochę od swego pierwowzoru i spotykana jest w conajmniej trzech odmianach:

Aizu-todome - technika kontynuatorów Kunigutsu Takeda 

Daito-ryu - technika kontynuatorów starego Daito Aikijitsu wymieszana z elementami innych szkół. Najwybitniejszym mistrzem tej szkoły jest Goto Tadaemon Tadayoshi, (1644-1736) - w pewnym okresie nauczyciel klanu Aizu;

Takeda-ryu - technika kontynuatorów Yoshikiyo, która najwybitniejszego mistrza znalazła w osobie samuraja - filozofa - Takeda takumi no Kamisoemon (1758-1853).

Aby sprawę jeszcze bardziej rozwinąć temat, dodajmy, że Kamisoemon opracowuje doktrynę filozoficzną zwaną "Aiki in yo ho" i stopniowo zaczyna się ona nierozerwalnie wiązać z wymienionymi trzema stylami. Ta mieszanka nosi nazwę "Oshiki-ushi" i najpełniej jest kontynuowana w obrębie klanu Aizu.

Z początkiem okresu Meiji ginie wiele tradycji - Oshiki-ushi stopniowo ulega zapomnieniu, czy też może po prostu nie jest szerzej znana nowemu społeczeństwu. Największe zasługi dla przechowania tej techniki i przeniesienia jej przez burzliwy okres modernizmu miał kapłan kultu Shinto - Saigo Tanomo Chikamasa (1829-1905). Miał on w okresie Meiji poważne konflikty z policją - oficjalne założenie szkoły, w której można by przekazywać tradycje oshikiushi, jest więc niemożliwe. W tej sytuacji Tanomo poczyna poszukiwać zaufanego a uzdolnionego młodego człowieka, który mógłby się stać spadkobiercą skarbu rozwijanego i zazdrośnie strzeżonego przez tyle wieków. Właściwą osobą wydaje się być nadzwyczaj utalentowany Saigo Shiro, ten sam, który w 1886 roku przyczynił się do błyskotliwego zwycięstwa Kodokan nad Yoshin-ryu. Trenuje on jednocześnie Oshiki-ushi i Tenjin-shino-ryu, a później Oshiki-ushi i Judo u Jigoro Kano. Kilka lat później zarysowuje się jednak ostry konflikt pomiędzy oshikiushi a judo - konflikt złożony, ale z wyraźnym podtekstem ekonomicznym. Czasy są ciężkie i z najwyższym trudem zdobywa się środki do życia.

Marzeniem każdej szkoły było uzyskanie od policji prawa nauczania, gdyż przez okres, na jaki opiewa zawarta umowa, szkoła ma zabezpieczony byt. Oczywiście o taką pozycję ubiegają się różne szkoły, a rywalizacja między nimi jest bardzo ostra. Saigo Shiro nie chcąc wybierać pomiędzy Saigo Tanomo a Jigoro Kano wyjeżdża z Tokio i poświęca się Kyudo (strzelanie z łuku). Tanomo rozpoczyna więc energiczne poszukiwania następnego kandydata o kwalifikacjach odpowiednich, aby powierzyć mu tajemnice oshikiushi. Tym kandydatem staje się Sokaku Takeda, znakomity szermierz zakochany w Ken-jutsu, posiadający też pewną wiedzę o technikach Takeda-ryu.

Przyjaźń pomiędzy uczniem a nowym mistrzem szybko się zacieśnia, zwłaszcza, że obaj mają podobne poglądy polityczne i kłopoty z modernistami. Habersetzer pisze na przykład, że Takeda, w okresie kiedy noszenie miecza było zabronione, lubił przechadzać się "pod bronią" ulicami Tokio demonstrując swoje przywiązanie do tradycji. Saigo Tanomo zdaje sobie jednak sprawę, że epoka miecza bezpowrotnie odchodzi - w tej sytuacji pozostawieni tajemnic Oshiki-ushi w rękach zajadłego tradycjonalisty nie wróży przetrwania techniki. Nie ma jednak innego kandydata - latami przekonuje więc Sokaku Takedę, aby porzucił miecz i skoncentrował się na sztuce walki bez broni.

Przekonany w końcu Takeda ciągnie jednak za sobą łańcuszek kłopotów z policją i postanawia wyjechać na Hokkaido - japoński "dziki zachód" aby rozpocząć nowe życie. Tam, w zmieniającej się stopniowo sytuacji politycznej, czyni starania o otwarcie własnego Dojo. Ten cel osiąga jednak dopiero jego syn - Takimune Takeda, który zakłada szkołe w Abashiri i naucza w niej Oshiki-ushi pod nazwą Daito-ryu Ju-jutsu.

Około 1901 młody Morihei Ueshiba (1883-1969) zaczyna pobierać instrukcje Kito-ryu Ju-jutsu od Tozawa Tokusaburo. Wskutek zbyt wczesnego rozpoczęcia bardzo intensywnych treningów ma kłopoty ze zdrowiem i musi przerwać je na dwa lata. Później podejmuje naukę walki wręcz w dojo Nake Masakatsu - oryginalnego nauczyciela, który będąc zarazem instruktorem szermierki wpaja w Ueshibę przekonanie, że techniki miecza mają wyraźny związek z walką wręcz.

W 1910 roku Ueshiba jedzie na Hokkaido, a pięć lat później przypadek kontaktuje go z Sokaku Takeda - również człowiekiem, który od szermierki przeszedł do walki wręcz. Daito-ryu Takedy robi wielkie wrażenie na Ueshibie, a w jego umysł wlewane są zręby nowej techniki. Jej ostateczny kształt Ueshiba odkrywa jednak dopiero dzięki kontaktowi z filozoficzną doktryną Wanisaburo Deguchi, która mówi między innymi o świecie pełnym miłości dla bliźniego i dobroci dla wszystkich. Przejęty tym Ueshiba postanawia nauczać sztukę walki będącą tak łagodną, jak tylko jest to możliwe do osiągnięcia, a zarazem nadzwyczaj skuteczną. Ta nowa sztuka ma być "orędziem pokoju przekazywanym przez sztukę wychodzenia z wojny".

Celem wewnętrznym AIKIDO nie jest walka z przeciwnikiem, ale z samym sobą. Mistrzowie twierdza, że Niebo i Ziemia są jednym, a opanowanie sztuki walki oznacza posłuszeństwo względem praw Nieba i Ziemi, czyli Natury. Jeśli poprawnie rozumiesz i słuchasz praw Natury i przenosisz jej rozkazy, staniesz się jej integralną częścią i ktoś, kto atakuje ciebie, będzie atakował samą Naturę. Dlatego AIKIDO niejednokrotnie nazywa się sztuką wojenną bez walki. Chodzi tu o postawę wewnętrzną, a nie o unikanie walki czy sparingów jak niektórzy błędnie wnioskują. 

ZASADY AIKIDO i AIKI-JUTSU 

Podstawą zasadą aikido jest osiągnięcie zrelaksowanego napięcia. Całkowite rozluźnienie sprawia że ciało nie jest przygotowane do wykonania ruchu. Usztywnienie ciała uniemożliwia płynne poruszanie się. Gdy łapiemy przykładowo piłkę lekarską napinamy ciało by przeciwstawić się jej masie i sile. Ale gdy piłka jest wykonana z czegoś miękkiego jak gąbka to relaksujemy się. I o taki stan zrelaksowanego i sprężystego ciała chodzi. Ideałem Morihei Ueshiba jest sprężystość i siła Tygrysa, a wiele ruchów Aikido uczonych przez Morihei Ueshiba to właśnie techniki tak zwanego stylu walki Tygrysa. Jest to styl szybkiego poruszania i łączenia rozluźnienia ze sprężystością i miękkością. 

Aikido czerpiąc z Ju-jutsu, Ken Jutsu, Yari-Jutsu, Sumo, jak i innych sztuk walki, opiera się na zasadzie by unikać starcia, zwarcia. Minąć siłę i impet przeciwnika, wykorzystując je przeciwko niemu wytrącając go z równowagi. Aikido jest uważane za trudniejszą sztukę walki, gdyż wymaga zgrania w czasie ruchu dwóch ciał. Jeśli ruszymy się za wcześnie, to przeciwnik będzie mógł zmienić kierunek ataku, bo przecież nie atakuje na oślep. Jeśli ruszymy za późno to efekt jest oczywisty. Aikido zostało opracowane tak, by móc się obronić przed wieloma przeciwnikami według zasady: jeden rodzaj ataku - wiele technik obrony oraz wiele rodzajów ataku jedną techniką. Piękno aikido tkwi w fakcie płynności ruchu zgrania dwóch ciał, które w początkowej fazie zmierzają w różnych kierunkach. Ważną rzeczą jest także strona moralna. W aikido przeciwnik nie jest wrogiem, którego należy zniszczyć, tylko osobą która pobłądziła i trzeba ją tak trochę naprostować, powstrzymać.

Już widzimy ten uśmiech, gdy ktoś się dziwi, że Sumo jest sztuką walki. Kilkudziesięciu facetów - każdy waży ponad 120 kg - uderzających siebie nawzajem otwartymi dłońmi. Odchudźmy ich do przeciętnej wagi 70-80 kg, otwartą dłoń zaciśnijmy w pięść i dodajmy do podcięć i rzutów, którymi łamano kości i powodowano zwichnięcia stawów, kopnięcia w krocze i staw kolanowy. Takie sumo było kiedyś, w wydaniu bojowym a nie sportowym. Morihei Ueshiba ćwiczył z mistrzami sumo starej daty. Jujutsu powstało z powodu potrzeby przeżycia starcia przeciwko lancy czy włóczni. Prosty żołnierz był uzbrojony w lancę i nóż, gdyż miecz był narzędziem drogim i ekskluzywnym. Lancę często tracono w bitewnym rozgardiaszu. Po jej utracie, szansą na przeżycie była walka wręcz oparta na szybkości, zręczności, umiejętności pozbawienia przeciwnika równowagi oraz wykorzystania jego impetu. Dzięki medycynie poznano mechanikę stawów, na podstawie tej wiedzy opracowano rzuty wykonywane na małe stawy konczyn jak nadgarstki czy stopy.

Zasada inicjatywy jest najważniejsza z leżących u podstaw aikido. Chodzi o to że można wykonać każdą technikę nawet rywal zachowuje się pasywnie. Niektórzy twierdzą, że jak nie ma ataku nie ma aikido, bo według nich aikido to czysta neutralizacja agresji. Zaawansowany aikidoka potrafi jednak obronić się, nie powodując poważnej kontuzji u rywala i wywołać tymczasowy ból w każdej sytuacji, nie tylko jak jest dynamicznie atakowany.

Dynamika ruchu to zasada w której chodzi o to by ciało przeciwnika było w ruchu co pozwala wykorzystać jego moment bezwładności. Jeśli przeciwnik jest statyczny należy go wyrwać z jego pozycji, bądź sprowokować do dynamicznej akcji, którą się przeciwko niemu szybko i łatwo wykorzystuje. 

Zasada wirującej kuli, podobnie jak w Tai-Chi wymaga aby aikidoka stanowił centrum oś ruchu wirowego a napastnik jest na zewnątrz przez co porusza się szybciej. Efektem jest większa prędkość poruszania się napastnika po obwodzie niż nasza w centrum. Dzięki temu łatwiej jest pozbawić rywala równowagi. Ważnym elementem jest zachowanie odpowiedniego dystansu. Zbyt mały oznacza czasem brak miejsca na wykonanie techniki, a zbyt duży powoduje utratę kontroli nad ciałem przeciwnika.

Zasada nieoporowania. Aikido generalnie nie przeciwstawia atakowi ani szybkości ani gwałtowności. Szybkość musi być dostosowana do szybkości przeciwnika. Mówi się, że to przeciwnik decyduje o szybkości naszej reakcji, ale tylko w momencie pierwszego kontaktu. Bardzo ważna jest płynność ruchu, stanowczość, zwolnienie lub przyspieszenie prowadzenia ciała agresora. Gwałtowne szarpane ruchy powodują odruchową reakcję u rywala jak napięcie mięśni i zatrzymanie się.

Tai-Jutsu. Techniki aikido wykonuje całe ciało, bo aikido to sztuka Tai-Jutsu, sztuka walki całym ciałem. Nie wolno szarpać, ciągnąć ani pchać samymi rękami. Ręce tylko trzymają a ruch uzyskujemy oddziałując swoim ciałem. Przykład: Trzymamy przeciwnika za klapy marynarki i mamy go przesunąć w jego przód. Laik wykorzysta siłę mięśni bicepsów i ugnie łokcie. Aikidoka cofnie się i obniży postawę. Obniżenie ciała uzyskujemy przez ugięcie nóg w kolanach nie łamiemy ciała w biodrach składając się w pół. Dlatego postawa jest szeroka by mieć zachowaną równowagę po ugięciu kolan.

W Aikido istnieje wiele tysięcy odmian technik. Niektórzy studenci starają się nagromadzić ich jak najwięcej, nie bacząc na jakość, z czasem jednak stwierdzają, że nie osiągnęli zbyt wiele i zainteresowanie znika. Ponieważ istnieje wiele wariantów w każdej technice, instruktorzy przez cały czas podkreślają początkującym istotę powtarzania prawidłowych podstawowych form. Kiedy ćwiczysz podstawową technikę z pełnym zaangażowaniem, to opanujesz ją po mistrzowsku i będziesz mógł używać jej w różnych wariantach.

Codzienna praktyka z zasady zaczyna się lekkimi ruchami ciała, stopniowo zwiększającymi intensywność. Z tego też powodu nawet stary człowiek może kontynuować ćwiczenia bez szkody dla ciała i osiągnąć cel tych ćwiczeń. Przesada powoduje, że nie osiągniesz niczego - kluczem jest umiarkowanie.

Młodzi studenci często miewają przekonanie, że nie będą silni, dopóki nie wzmocnią siły. Nie jest to prawdą - naturalne ćwiczenia kalisteniczne same w sobie po pewnym czasie powodują siłę. Aikido jest ćwiczeniem ciała i umysłu, rozwija uczucia rzetelności, szczerości i uczciwości. Dlatego też ostatecznym celem sztuki nie jest samo "wyszkolenie" silnego mężczyzny lub kobiety, ale stworzenie człowieka o rozwiniętej osobowości.

Wszyscy studenci Aikido studiują teoretycznie te same zasady ćwiczenia, dlatego też nie powinno być konfliktów pomiędzy jednostką a grupą i odwrotnie. Aikidocy są jedną wielką rodziną, a sekretem Aikido jest harmonia i zgoda, Ai. Jeżeli nie zechcesz przestrzegać tych zasad, to nie będziesz mógł brać udziału w treningach w żadnym Dojo Aikido, nie wytrzymasz na dłużej. Idee Braterstwa dane przez Mistrza Ueshiba czasem rozmijają się z życiem, stąd różne kluby i podstyle. Jeden nie akceptuje siły Ki, inny nie lubi kopnięć albo dźwigni, bo mu nie wychodzą, preferuje co innego. Całkiem możliwe, że egoizm jest największą siłą utrudniającą Rodzinie aikido wzajemne zrozumienie potrzeb. 

ETYKIETA - CEREMONIA I DYSCYPLINA DOJO

W aikido istnieją wyraziste zasady zachowywania się w miejscu ćwiczenia, na macie i w trakcie treningu aikido w jakimkolwiek miejsce. Wchodząc oraz schodząc z Tatami (maty) należy się ukłonić w kierunku strony, miejsca na którym wisi Gaku. Ukłon wykonujemy w poprawnej pozycji siedzącej (Seiza) lub stojącej. Na matę wchodzimy boso. Nie należy się spóźniać, a przypadku spóźnienia należy usiąść w Seiza (Zazen) z boku maty i czekać na pozwolenie instruktora by móc dołączyć do ćwiczących. Wielu starej daty mistrzów nie aprobowało spóźnień. Jeśli musisz zejść z maty należy to zgłosić osobie prowadzącej trening. Nie należy siadać plecami do ściany czy strony, miejsca na którym wisi gaku oraz w pozycji mogącej być uznaną za lekceważącą. Siadać należy w Seiza lub ewentualnie po turecku. Na macie w czasie treningów nie nosimy zegarków, bransoletek, obrączek, łańcuszków, obrączek i innych ozdób. Na matę, tatami nie wnosimy i nie spożywamy jedzenia oraz picia.

Na początek należy szczególnie zapamiętać, że trening aikido zaczyna się od ukłonów w siadzie seiza w kierunku gaku (kaligrafia nazwy stylu) a następnie w kierunku instruktora. Następnie jest rozgrzewka mająca na celu rozgrzanie stawów i mięśni a także naukę upadania, przewrotów i padów. Potem osoba prowadząca trening pokazuje ćwiczenie rzut bądź technikę dźwigni, metodę atemi (uderzeń). Na ogół techniki wykonywane są w parach a czasami w grupach. Osoba broniąca się wykonuje technikę dwa lub cztery razy i staje się napastnikiem co powoduje że nie tylko uczy się jak wykonywać technikę ale też jak ona działa. Ćwiczy się na zmianę atak i obronę w parach lub grupach. 

Trening, chociaż oryginalnie tak nie było, bywa dzielony na dwie części: techniczną i kondycyjną która jeśli jest to trwa kilka ostatnich minut zajęć. Część kondycyjna polega na wykonywaniu konkretnej techniki najczęściej rzutu na tempo które jest dyktowane przez osobę prowadzącą. Ma to na celu przygotowanie do egzaminu na którym techniki należy wykonywać w dość szybkim tempie a im wyższy stopień tym więcej technik do wykonania więc dłuższy egzamin.

Trening rekreacyjno-sportowy kończy się ukłonem w siadzie seiza w kierunku gaku a następnie w kierunku osoby prowadzącej zajęcia. Trening prowadzony w tradycyjnym japońskim stylu zawiera trzy ceremonialne ukłony w seiza tak na początku jak i na koniec. Każdy z tych ukłonów ma inną nazwę i znaczenie. 

Aikido nie jest sportem w tym sensie, że nie rozgrywa się zawodów sportowych. Jako aktywność ruchowa na pewno jest sportem i to o wielkich walorach zdrowotnych. Jest dyscypliną kształtującą w procesie treningowym umysł, ducha i ciało. Fizyczne techniki nie są jedynym prawdziwym celem sztuki, ale narzędziem do osobistego oczyszczenia i duchowego wzrostu.

Tori to osoba wykonująca technikę obronną, osoba której zadaniem jest nauka jak zneutralizować atak przy pomocy techniki rzutu, dźwigni czy atemi, kontroli nad ciałami swoim i partnera oraz jak pozbawić go równowagi. Tutaj sprawa jest prosta gdyż wszyscy skupiają się na nauce samoobrony i każdy się przykłada do wykonywania technik. Uke to osoba atakująca, której zadaniem jest przeprowadzenie uczciwego i zdecydowanego ataku, ochrona siebie przez odpowiednie ułożenie ciała do upadku oraz nauka techniki poprzez sposób w jaki jest pozbawiany równowagi i w jaki sposób działa na niego technika.

Niestety jest grupa osób w aikido która traktuje po macoszemu trening ataku, uderzeń i kopnięć. Jeśli nie atakujemy zmuszając broniącego się do koncentracji, jeśli podkładamy się bezmyślnie nawet gdy technika jest wykonana źle to powodujemy że Tori się nie uczy i nie rozwija swoich umiejętności. Jeśli na treningu są osoby zaawansowane to należy z nimi ćwiczyć, aby się więcej nauczyć. Osoba zaawansowana już ma pewien zasób wiedzy więc może podpowiedzieć jak należy wykonać technikę prawidłowo.

Jeśli już musi się odbyć rozmowa to powinna ona dotyczyć aikido, spraw treningu, wykonywania technik i nie powinna przeszkadzać innym. Polecenia instruktora powinny być wykonywane bezzwłocznie. Mata i dojo nie są miejscem na pokazywanie arogancji i egoizmu. Ubiór należy utrzymywać w czystości. Nie przebieramy się na macie. Należy wyłączyć telefon komórkowy lub wyciszyć dzwonek. 

Należy pamiętać, że jedno uderzenie lub rzut w aikido może zabić przeciwnika, dlatego podczas treningu słuchaj instruktora i nie czyń okresu ćwiczenia czasem dla niepotrzebnego testowania siły. Zawsze należy słuchać instruktora (sensei) i pamiętać o jego instrukcjach, przedkładając je ponad swoje przekonania. Niezależnie jak długo będziesz studiować, jeżeli będziesz kurczowo czepiać się swoich sądów, nigdy nie zrozumiesz własnych możliwości.

Aikido jest sztuką walki, według zasad której człowiek uczy się przeciwstawiania się wielu przeciwnikom jednocześnie. Wymaga się, aby wygładzić i doprowadzić do perfekcji każdy ruch tak, żebyś mógł reagować nie tylko na przeciwnika stojącego przed Tobą, ale też na przeciwników pojawiających się z różnych stron.

Aikido pojawiło się jako środek do odparcia ataku ze wszystkich kierunków. Jeżeli jesteś przygotowany tylko na jednego przeciwnika, bez nastawienia na innych, to będzie to po prostu zwykła walka. Prosta i czujna postawa oraz nieporuszony umysł jest bazą każdego ćwiczenia Aikido.

Żaden student nie może nigdy używać technik aikido, aby krzywdzić innych osób z Dojo. Moralnym obowiązkiem każdego studenta jest przestrzeganie tego nakazu pod groźbą usunięcia go z klubu (szkoły). Na macie nie może istnieć konflikt ego. Aikido nie jest walką uliczną, dlatego też musisz oczyścić swój charakter z agresywnych reakcji. Celem aikido nie jest walka i pokonywanie wroga, ale walka i pokonywanie swoich własnych agresywnych instynktów. Zuchwałość, buta i złe zachowanie nie są tolerowane. Wszyscy musimy być świadomi swoich ograniczeń. 

Ćwicz rzetelnie z uczuciem dającym radość. Bardzo trudno jest ćwiczyć sumiennie przez cały czas, ale jeśli utrzymasz dyscyplinę, to nie odczujesz zmęczenia i osiągniesz w końcu odpowiednio zadowalający poziom. Niektórzy ludzie uważają, że trzeba cierpieć podczas ćwiczenia, ale rzeczywiste studiowanie jest przyjemne przez cały czas. Nauki Twojego instruktora dotyczą małego wycinka tego, czego masz się nauczyć. Opanowanie każdego ruchu zależy całkowicie od indywidualnej, gorliwej praktyki. 

O'Sensei Morihei Ueshiba – Krótki Życiorys

O'sensei Morihei Ueshiba urodził się 14 grudnia 1883 roku w wiosce Tanabe (wyspa Honsiu). Jego pierwszym nauczycielem sztuk walki był ojciec, uprawiający sekretny styl Aiai-ryu. Chłopiec nie przejawiał jednak zainteresowania tą sztuką. Za namową ojca zaczął ćwiczyć sumo. Po ukończeniu szkoły ekonomicznej został urzędnikiem. W wieku 18 lat wyjechał do Tokio, gdzie zaczął handlować materiałami piśmienniczymi. Rozpoczął również treningi Kito ryu ju jutsu oraz walki mieczem. Odznaczał się wielką wrażliwością na niesprawiedliwość, był idealistą, cały czas angażował się w pracę społeczną. W czasie wojny japońsko - rosyjskiej służył w piechocie i zyskał uznanie przełożonych jako niezwykle wytrzymały i odporny na trudy żołnierz. Awansowano go do stopnia sierżanta. W międzyczasie uzyskał prawo do nauczania sztuki walki mieczem.

Przejścia wojenne spowodowały u niego nasilenie zainteresowania religią. Było to tak uciążliwe dla rodziny, że ta wybudowała dojo, aby skierować uwagę Ueshiby na treningi ju-jutsu, co się zresztą udało. W roku 1910, na skutek apelu rządu japońskiego zachęcającego do zasiedlania terenów niezamieszkałych, Ueshiba z grupą ochotników pod swoim przywództwem wyjechał na Hokkaido. Z czasem powstało tam miasteczko Shirataki, którego nieformalnym władcą stał się Ueshiba. W 1915 roku spotkał się ze sławnym mistrzem daito-ryu aiki-ju-jutsu Sokaku Takedą. Słono płacąc za naukę Ueshiba trenował pod jego kierunkiem przez 100 dni. Historycy zaliczają Morihei Ueshibę do jednego z sześciu najwybitniejszych uczniów Takedy. Ta sztuka walki wywarła też największy wpływ na kształt aikido. W wieku 37 lat poruszony śmiercią ojca Ueshiba postanowił poświęcić się sztukom walki; zainteresował się też omoto kyo - religią, której ideałem był świat harmonii, miłości do człowieka, pokoju i dobroci.

W 1920 roku otworzył pierwsze dojo sztuk walki w swoim domu w Ayabe. Nauczał stworzonego przez siebie stylu Ueshiba-ryu aiki-ju-jutsu. Jego uczniami byli przede wszystkim wyznawcy Omoto kyo oraz oficerowie marynarki. W 1924 roku Ueshiba wyjechał w podróż do Mongolii i Mandżurii, gdzie udoskonalał swoją sztukę dodając między innymi techniki rzutów. Narodziny aikido związane były z pojedynkiem pomiędzy O`Sensei a mistrzem kendo. Ueshiba potrafił przewidzieć i udaremnić każdy następny ruch przeciwnika - odkrył zasadę zwycięstwa bez walki. Z czasem jako mistrz sztuk walki stał się nauczycielem, którego treningi cieszyły się wielkim powodzeniem. Morihei Ueshiba odnalazł swoje powołanie; jak sam wspominał, zrozumiał, iż w budo chodzi o pracę nad sobą, a nie o doskonalenie w walce. W 1927 roku powstało pierwsze dojo aikido w Tokio, uczniami byli obok oficerów uniwersyteccy mistrzowie judo oraz służba cesarza. Aikido było więc uważane za sztukę walki bardzo praktyczną. W latach 30-tych treningi aikido były już prowadzone w wielu ośrodkach wizytowanych przez Ueshibę.

Jak wspominają liczni jego uczniowie, Ueshiba posiadał zdolności graniczące z nadprzyrodzonymi: nigdy nie udało im się zaskoczyć Mistrza, a tym bardziej go obezwładnić, nawet we śnie - jak sam mówił wyczuwał każdego na odległość kilku metrów. Takich ciekawostek, popartych zeznaniami świadków, można znaleźć wiele w literaturze na temat O`Sensei. W czasie II wojny światowej wielu uczniów zostało powołanych do wojska. Ueshiba wyjechał więc na wieś, do Iwamy w okręgu Ibaraki. Uważa się, że to tam w latach 1942 - 1952 nadał ostateczny kształt aikido; dopiero wtedy zostało ono też tak nazwane. Po wojnie uprawianie sztuk walki było przez pewien czas zakazane, jednak Ueshiba nigdy nie przerwał pracy nad aikido. Zmarł 26 kwietnia 1969 roku. Schedę po nim przejął urodzony w 1921 roku Kisshomaru, najmłodszy z synów. Pełnił on funkcję przewodniczącego Aikikai do śmierci czyli do 4 stycznia 1999 roku. Jego miejsce zajął wtedy wnuk O`Sensei - Moriteru Ueshiba.

Iwama Dojo Mistrza Morihei Ueshiba

DROGA MISTRZA UESHIBA MORIHEI

Morihei Ueshiba urodził się 14 grudnia 1883 roku w Tanabe w prowincji Kii (obecnie Wakayama). Pierwsze nauki metod walki pobierał u swego ojca, który nauczał sekretnego stylu Aiai-ryu. Od 1890 roku uczęszczał do szkoły religijnej Jizodera, gdzie uczył się pisania, czytania, studiował konfucjonizm i buddyzm Shingon oraz praktykował sumo i pływanie. Następnie, po ukończeniu szkoły podstawowej i gimnazjum, zdobył wykształcenie w szkole ekonomicznej i został urzędnikiem. Zrezygnował z pełnienia funkcji na stanowisku państwowym po udziale w manifestacji politycznej.

W roku 1902 Morihei Ueshiba wyjechał do Tokio i zaczął handlować materiałami piśmienniczym. Wtedy też rozpoczął poważną naukę sztuk walki: Kito-ryu Ju-jutsu mistrza Tozawy Tokosaburo oraz Yagyu-Shinkage-ryu (sztukę miecza), która dawniej szczyciła się stosowaniem łącznie 2000 technik ze wszystkimi rodzajami broni. Szybko zaczął chwytać istotę skuteczności walki wręcz, urósł i okrzepł fizycznie. W 1908 r. otrzymał dyplom mistrzowski podpisany przez eksperta Yagyu-ryu, Nakasatsu Nakai, wyróżniając się we władaniu włócznią (yari) i mieczem (katana). Był wówczas silny i wytrenowany, podnosił ciężary, a treningi w sztuce yari i katany pozwalały mu walczyć z kilkoma przeciwnikami naraz.

Pełen energii, ulegając fali nacjonalizmu, zgłosił się na ochotnika do armii, biorąc udział w wojnie rosyjsko- japońskiej. Kryjąc się przed gradem kul wśród ryżowych pól Mandżurii, patrząc na żniwo śmierci, tracąc najbliższych kolegów skutkiem nie przemyślanego manewru nieopierzonego jeszcze oficera, doznał psychicznego szoku. Pokój wzniecił w nim nadzieję nowego życiowego startu. Zachorował jednak na beri-beri(zapalenie opon mózgowych) i przez pół roku walczył ze śmiercią. Potem wrócił do Japonii, gdzie ożenił się z Hatsu Itokawa.

Lekarze radzili mu życie na łonie natury, więc 27 letni Ueshiba wraz z grupą młodych kolonistów założył na dzikim pustkowiu w Shirataki na Hokkaido pionierską osadę. Tam spotkał słynnego Sokaku Takedę ze szkoły aiki- jutsu - Daito- ryu. Niewielkiej postury i niezbyt rozrośnięty w barach, Takeda wzbudzał respekt żywotnością będącą tryumfem nad naturą. Był niezwykle dynamiczny i silny, a źródłem swej niezwykłej sprawności technicznej czynił obowiązek pełnienia straży nad czystością przekazu tradycji Daito, honorem i zaszczytem rodziny od kilkudziesięciu pokoleń. Nauka u Takedy była bardzo ciężka. Mistrz żądał opłaty trzystu jenów za każdą wyuczoną technikę, a ta wygórowana na owe czasy suma pochodziła z uprawianego przez ucznia poletka wydartego lasom. Jego ochrona wymagała wiele wysiłku, tym bardziej, że obowiązywała jeszcze "praca" w polu mistrza. Uczeń ćwiczył więc zazwyczaj sam.

Ueshiba wspominał, że Takeda poświęcił mu w ciągu pięciu lat tylko sto dni, ale ten typ nauki wtopionej w przyrodę był naturalny i trwały. Po kilku latach otrzymał bowiem dyplom mistrzowski Daito-ryu. W 1919 r Morihei na wieść o chorobie ojca opuścił wioskę i udał się w długą drogę. W trakcie podróży spotkał mistyka nowej grupy religijnej Omoto-kyo, o imieniu Onisaburo Deiguchi. Deiguchi łączył umiłowanie przyrody z chińskimi motywami taoizmu. Ueshiba uległ sile osobowości kapłana i po pogrzebie ojca powrócił na górę Ayabe, by naukę słynnego uzdrawiacza i mistrza medytować w praktyce walki. Intensywnie ćwiczył formy bujutsu, w samotności i bez pośpiechu zbliżając się do ich najgłębszej istoty - źródła energii.

Pewnej nocy ujrzał centralną, spajającą wszystko Prawdę. Sam twierdził potem w języku zenu, że doznał olśnienia - satori. Dotkliwym ciosem dla Morihei Ueshiby była śmierć, narodzonych jeszcze na Hokkaido, jego dwóch synów: trzyletniego Takemori i rocznego Kuniharu. Pomimo ciężkich doświadczeń, do których należały także: wprowadzony w 1921 roku zakaz wyznawania religii Omoto oraz zatrzymanie Deguchiego, dojo O'Sensei rozwijało się, a on sam, po raz pierwszy odcinając się od starych sztuk wojennych, stworzył Aikijujitsu. W 1924 roku Morihei Ueshiba wraz ze zwolnionym Deguchim udał się w podróż do Mandżurii i Mongolii, w miejsce konfliktu japońsko-chińskiego. Usiłowali oni utworzyć z obu armii "wojsko pokoju".

Zatrzymany i aresztowany Ueshiba, po interwencji ambasadora został uwolniony, a prasa ochrzciła go mianem "japońskiego Gandhiego". W trakcie owej misji zetknął się jednak z ekspertami japońskiego budo. Jego pokazy wzbudziły zainteresowanie admirała Takeshity, mistrza judo(5 dan), który zaprosił go do Tokio. Tam zgromadził grupę uczniów mających duże doświadczenie w różnych dyscyplinach budo i bujutsu. Nazwał swą sztukę Ai-Ki-Do(Aikido), a wyrażenie to tłumaczył jako "Droga(Do) Harmonizacji(Ai) Energii(Ki)". Wzbudził szacunek swym radykalnym głoszeniem miłości i pokoju w czasach, gdy propaganda militarystycznych kół lansowała hasła szowinizmu i wojennej ekspansji Japonii.

Wielcy mistrzowie różnych szkół budo rozpoznali w Ueshibie zarówno szlachetny charakter jak i wielki talent w rekonstrukcji samej istoty sztuki budo. Wyrazili to dobitnie. Jigoro Kano(twórca Judo) złożył mu wizytę grzecznościową i przysłał mu do terminu doskonałych judoków: Nagaoka, który później zyskał w judo stopień 10 dana, Tomiki (8 dan judo), Tokeda (4 dan judo) i Mozuchiki (4 dan). Posiadacze dziesiątych danów kendo - Hiromaki Nakayama i Saburo Takano - nie pozostali w tyle. Znawcy budo zgodni są w jednej kwestii związanej z Aikido: Morihei Ueshiba był fenomenem w historii nowoczesnego budo, zarówno pod względem ruchowym jak i w sferze filozofii odradzającym wszystko, co najlepsze w bujutsu i Bushido.

Ważne jest, że eksperci późniejszego aikido byli o tym również w pełni przekonani. O tym, jak Ueshiba "nawracał" na aikido, pisze we wstępie do swej książki Tohei (10 dan aikido), który zapamiętał tylko swój pierwszy atak i to, że zdjął marynarkę wchodząc na matę. Nie mógł natomiast zrekonstruować sposobu kontrataku Ueshiby, ani miejsca głównej aplikacji siły, choć był wówczas posiadaczem 5 dana judo. Podobne doświadczenia spotykały tak ekspertów karate, jak i mistrzów szkół jujutsu. Jeszcze kilka lat przed śmiercią Ueshiba powalał kilkakrotnie na ziemię ogromnych sumatori - zawodników sumo. Wiadomo, że kiedyś zdążył rozbroić strzelającego doń żołnierza. Pełna demonstracja jego zręczności w walce zbiorowej zrodziła legendę skuteczności, która graniczy z magią i duchem. O'Sensei Morihei Ueshiba odszedł rankiem dnia 26 kwietnia 1969 roku. 

Kalendarium Życia O'Sensei Morihei Ueshiba

1883 – Narodziny Morihei Ueshiba - 14 grudnia w Tanabe, prowincja Kii (Kishu) (prefektura Wakayama), Japonia.
1900 - Rozpoczyna pracę księgowego w miejscowym urzędzie podatkowym.

1901 - We wrześniu przenosi się do Tokyo i odbywa praktykę u kupca Koshiro Inoue. Zaczyna prowadzić sklep z artykułami papierniczymi.
Studiuje Tenshin Shinyo-ryu (Tenjin Shin'yo-ryu) Jujutsu pod kierunkiem Tokusaburo Tozawa w Tokyo. Krótkotrwałe studia szkoły miecza Shinkage-ryu
1902 - Zapada na beri-beri z powodu kiepskiej diety i ciężkiej pracy.

1903 - Poślubia Hatsu Itogawa w Tanabe. Pod koniec grudnia wstępuje do 61 Pułku piechoty Wakayama.
1904 - Początek wojny rosyjsko-japońskiej.
1905 - Wyjazd pułku na front mandżurski.

1906 - Zwolniony z armii. Powraca do Tanabe.

1908 - Odbiera licencję instruktora Yagyu-ryu Jujutsu (Menkyo - prawdopodobnie Goto-ha Yagyu Shingan-ryu) od Masanosuke Tsuboi oraz Masakatsu Nakai.

1909 - Założona zostaje główna kwatera Kodokan Judo.
1910 - Udaje się na Hokkaido by ocenić postęp projektu rozwoju ziem finansowanego przez rząd. Wkrótce wraca do Tanabe
1911 - Możliwe krótkotrwałe studia judo u Kiyoichi Takagi w Tanabe.
Rodzi się pierwsze dziecko, córka Matsuko.

1912 - Stoi na czele grupy kolonistów z prowincji Kii (Kishu), którzy osiedlają się w Aza-Shirataki, w wiosce Kamiwakibetsu (Kamiyubetsu) w Mombetsu na Hokkaido.

1915 - W lutym spotyka mistrza Sokaku Takeda (Daito-ryu Jujutsu) w Hisada Inn w Engaru - przedstawiony przez Kentaro Yoshida. Kończy pierwsze 10-dniowe seminarium Daito-ryu (5 marca). Dai-To-Ryu jest źródłem i podstawą AIKIDO!

1916 - Zaangażowany w intensywne studia Daito-ryu Aikijujutsu.

1917 - W lipcu rodzi się pierwszy syn, Takemori.

1918 - Od czerwca 1918 do kwietnia 1919 zasiada w radzie miejskiej Kamiwakibetsu (Kamiyubetsu).

1919 - W grudniu opuszcza Hokkaido z powodu choroby ojca. Przekazuje ziemię i gospodarstwo swojemu nauczycielowi, Sokaku Takeda.

1920 - Spotyka Onisaburo Deguchi z religijnej wspólnoty Omoto-Kyo w Ayabe, prefektura Kyoto. Ojcec, Yoroku, umiera w styczniu. O'sensei przybywa do domu w Tanabe wkrótce po śmierci Yoroku. Przenosi się z rodziną do Ayabe, siedziby Omoto, w prefekturze Kyoto. Mistrz Deguchi to źrodło mistycznych nauk Ueshiba. 
Buduje dojo Ueshiba Juku obok domu. Narodziny drugiego syna, Kuniharu, w kwietniu. Najstarszy syn, Takemori umiera w sierpniu. Drugi syn, Kuniharu umiera we wrześniu.

1921 - W czerwcu rodzi się trzeci syn, Kisshomaru (imię nadane przy urodzeniu Koetsu). Pierwszy incydent z Omoto-kyo.

1922 - Matka, Yuki umiera. Sokaku Takeda odwiedza Ayabe ze swoją rodziną by nauczać i zostaje od ok. 28 kwietnia do 15 września. Odbiera od Takedy kyoju dairi - dyplom kwalifikujący go jako instruktora Daito-ryu (wrzesień).

1924 - Jedzie do Mongolii z Onisaburo Deguchi w celu założenia utopijnej wspólnoty (luty – czerwiec). Grupa kierowana przez Mistrza Deguchi włącznie z Ueshibą zostaje pojmana i uwięziona przez wojsko chińskie za spiskowanie w celu obalenia istniejącego rządu. Po krótkim internowaniu uwolniona dzięki interwencji japońskiego konsulatu. O włos uniknąwszy śmierci wraca do Japonii.

1925 - W Tokio, w domu Isamu Takeshita daje specjalny pokaz dla dawnego premiera Gombei Yamamoto oraz wysokich rangą oficerów wojskowych i dostojników. Pierwsza wizja AIKIDO.

1926 - Kenji Tomiki rozpoczyna treningi.
1927 - We wrześniu z całą rodziną przenosi się do Tokio. Zakłada prowizoryczne dojo w sali bilardowej rezydencji księcia Shimazu w Shiba, Shirogane w Sarumachi.

1928 - Przeprowadza się do Shiba, Tsunamachi, miejsca tymczasowego dojo.

1929 - Przenosi się z rodziną do Shiba, Kuruma-machi i otwiera tymczasowe dojo.

1930 - Przenosi się do Shimo-ochiai w Mejiro. Założyciel Judo Jigoro Kano obserwuje pokaz Ueshiba w Mejiro dojo i wysyła kilku studentów z Kodokanu, łącznie z Minoru Mochizuki, na nauki.

1931 - Poświęcenie Kobukan dojo (sali dawnych sztuk walki) w Ushigome w tokijskiej dzielnicy Wakamatsu-cho. W Kobukan dojo Sokaku Takeda prowadzi seminarium od 20 marca do 7 kwietnia. Nazwisko Ueshiba pojawia się rejestrze Takedy. Rinjiro Shirata wstępuje do Kobukan.

1932 - Założone zostaje Dai Nihon Budo Sen'yo Kai (Towarzystwo Wspierania Sztuk Walki) z Ueshiba jako pierwszym dyrektorem. Gozo Shioda wstępuje do Kobukan.
1933 - Wydany zostaje podręcznik Budo Renshu rozprowadzany w prywatnym obiegu.

1935 - Wyprodukowany przez Asahi Newspaper Company w Osace film dokumentalny o Aikido Budo z Takuma Hisa. Jest to jedyny znany przedwojenny film Morihei Ueshiba. Drugi incydent Omoto-kyo.

1937 – Nazwisko Ueshiba ukazuje się z Zenzaburo Akazawa w rejestrach szkoły Kashima Shinto-ryu.

1938 - Wydany zostaje podręcznik Budo, zawierający fotografie technik Ueshiby.

1939 - Zaproszony by nauczać w Mandżurii. Koichi Tohei wstępuje do Kobukan.

1940 - Opiekuje się pokazami sztuk walki w Mandżurii podczas obchodów 2600 lecia Japonii. Druga wizja AIKIDO. Kenji Tomiki odbiera pierwszy 8 dan nadany przez Ueshiba. Kisaburo Osawa wstępuje do Kobukan.

1941 - Daje pokaz zorganizowany przez admirała Isamu Takeshita w Saineikan dojo na terenie pałacu przed członkami rodziny cesarskiej. Naucza w akademii policyjnej. Zaproszony do Mandżurii by uczył podczas Uniwersyteckiego Tygodnia sztuk walki. Zostaje doradcą sztuk walki na uniwersytetach Shimbuden i Kenkoku w Mandżurii.

1942 – Nazwa aikido staje się oficjalna i zostaje zarejestrowana przez Ministerstwo Oświaty. Zaproszony do Mandżurii jako reprezentant (by reprezentować) japońskich sztuk walki do opieki nad Mandżursko-Japońskimi pokazami sztuk walki podczas obchodów 10 rocznicy niepodległości Mandżurii (sierpień). Przenosi się na swoją farmę do Iwama, prefektura Ibaragi. Kisshomaru Ueshiba zostaje prezesem Fundacji Kobukai. Trzecia wizja AIKIDO.

1943 - Pierwsza Świątynia Aiki (Aiki Jinja) zbudowana w Iwama.

1945 - Fundacja Kobukai wstrzymuje działalność z powodu zakazu uprawiania sztuk walki. Iwama dojo ukończone.

1946 - Hirokazu Kobayashi wstępuje do Tokio dojo Morihiro Saito wstępuje do Iwama dojo.

1947 - Sadateru Arikawa wstępuje do Aikikai Hombu. Hiroshi Tada wstępuje Aikikai Hombu.

1948 - Angażuje się w prowadzenie gospopdarstwa, intensywne treningi i medytację w Iwama. Założona zostaje Fundacja Aikikai (jako kontynuacja Kobukai). Aikikai Hombu dojo przeniesione do Iwama, otworzono biuro w Tokio. Kisshomaru zostaje prezesem Aikikai dojo.

1949 - Zniesiono zakaz uprawiania sztuk walki. Wznawia regularną praktykę w dojo w Tokio.

1951 - Minoru Mochizuki wyjeżdża do Francji by uczyć judo i aikido.

1952 - Koichi Tohei promowany na 8 dan przez Ueshiba.
1953 - Koichi Tohei wyjeżdża na roczny pobyt na Hawaje, które dzięki jego działalności otwierają się na inne japońskie sztuki walki oraz metody uzdrawiania i rozwoju duchowego na bazie Ki, w tym na Reiki. 

1954 – Yoshinkan aikido dojo otwarte w Tsukudo Hachiman.

1955 - Aikikai Hombu (główna kwatera) przeniesione z powrotem z Iwama do Tokio.
Na kilka tygodni jedzie do Osaki by nauczać w dojo Bansen'a Tanaki. Pierwszy oficjalny publiczny pokaz O'Sensei na dachu tokijskiego domu towarowego (wrzesień).

1956 - Kilku zagranicznych dygnitarzy uczestniczy w pokazie danym przez założyciela w Aikikai Hombu, zaaranżowanym przez Andre Nocquet.

1958 - W amerykańskiej telewizji wyemitowany zostaje dokument Rendez-vous with Adventure. Kenji Tomiki zakłada w kwietniu Klub aikido Uniwersytetu Waseda.

1960 - Odbiera od japońskiego rządu Medal Honoru z Purpurową Wstążką.

1961 - Zaproszony na Hawaje na otwarcie Aikikai dojo w Honolulu (luty). Telewizja pokazuje dokument wyprodukowany przez NHK. Zostaje założona Ogólnojapońska Studencka Federacja aikido z Morihei Ueshiba jako prezesem. Hawaje jeszcze bardziej otwierają się na nieomal magiczne japońskie sztuki rozwoju i samodoskonalenia, w tym na Aikido oraz na Reiki. 

1963 - Pierwsze Ogólnojapońskie Pokazy Aikido w Hibiya Kokaido (październik).

1964 - Odbiera Order Wschodzącego Słońca 4-tej klasy jako założyciel aikido. Hirokazu Kobayashi otrzymuje 8 dan.

1968 - Poświęcony zostaje nowy budynek Hombu dojo.

1969 - Daje ostatni pokaz 15 stycznia podczas obchodów Kagami Biraki. Umiera formalnie na dolegliwości wątroby 26 kwietnia 1969 w wieku 86 lat. Popioły pogrzebane w Kozanji, Tanabe. Włosy przechowywane w Iwama, Kumano dojo, Ayabe i Hombu dojo. Zostaje honorowym obywatelem Tanabe i Iwama. Żona Hatsu umiera w czerwcu 1969 roku, dwa miesiące po mężu. 

ATEMI - Techniki Ataku w Aikido  i Aiki-Jutsu

Na poziomie początkowym, Shokyu Otagi (Uczeń) musi gruntownie opanować sztukę Ukemi Wasa czyli wszelkie metody przetaczania, wywracania i upadania tak aby w tej sztuce nabrać biegłości i wprawy. Mistrzowie Aiki tacy jak Takeda czy Ueshiba nie uczyli ucznia technik zanim ten nie opanował Ukemi na dość przyzwoitym poziomie. Powinien też opanować podstawowe ataki jak Katatedori (Uchwyt za nadgarstek i przedramię), Katadori (Uchwyt za bluzę), Shomenuchi (proste cięcie twarzy oparte o ruch miecza wymierzone w gardło, szczękę, nos lub czoło), Yokomenuchi lub Yokouchi (cięcie boczne okrężne na skroń lub szyję oraz uderzenie typu sierpowy) oraz Munetsuki (Księżycowe pchnięcie w brzuch, w żołądek). Szczególnie przykłada się wagę do dobrego opanowania uderzeniowej techniki Shomenuchi oraz Munetsuki.

Pięść Wojownika jest charakterystycznie ułożona w niepełnym skręceniu, gdyż pełny obrót pięści przy Tsuki daje zbytnie napięcie i w rezultacie stratę siły uderzeniowej. Shomenuchi uderza kantem lub podstawą dłoni. Adepci powinni techniki uderzeniowe, Atemi ćwiczyć z razu powoli i dokładnie naśladując ruchy nauczyciela, aż ich kończyny nabiorą odpowiednich nawyków ruchowych, a wtedy zwiększa się dopiero szybkość ćwiczenia i w końcu wzmaga siłę uderzeniową wywodzoną z bioder i podbrzusza (Tanden).

Atemi oznacza dosłownie dźgnięcie lub cięcie i sama nazwa określa charakterystyczne cechy uderzenia w systemach Aiki. Dobrze jest ćwiczyć Atemi uderzając w ścianę, deskę lub słup albo w specjalną Makiwarę do ćwiczenia siły uderzenia celem wypracowania dobrego uderzeniowego kontaktu. Nawet podstawowe ataki takie jak Kata czy Katatedori powinniśmy ćwiczyć tak, żeby z czasem stawały się coraz silniejsze (Mochi), a przeciwnikowi było trudno się z nich wyzwolić. Już na poziomie Chuden staramy się na ataki Kata i Katatedori reagować obroną zanim przeciwnik zdąży w pełni założyć uchwyt. 

Atemi, które musi opanować poziom średni czyli Chukyu (4 i 3 Kyu) to przede wszystkim Yokomenuchi, Mentsuki (proste Tsuki w twarz lub gardło) oraz Matsubushi (bardzo szybkie uderzenie odwróconą pięścią, Uraken wyprowadzaną z przestrzeni pomiędzy sutkami a żołądkiem w kierunku twarzy i głowy). Uderzeniowe techniki Matsubushi należą do bardzo skutecznych i zaskakujących Atemi. Mistrzowie tacy jak Teijun, Takeda i współcześnie Morihei Ueshiba znani byli z tego, że dysponowali wyjątkowo skutecznym atakiem Matsubushi. Z uchwytów należy opanować Ryokatate oraz Ryokata czyli uchwyty dwoma rękami za dwie ręce lub poły bluzy.

Poziom Jokyu (2 i 1 Kyu) winien dobrze opanować takie Atemiwasa jak Maegeri i Yoko-(mawashi)-geri oraz Hizageri (uderzenie kolanem) aplikowane w Shobu Aiki głównie na dolne partie ciała jak kolana oraz jądra, podbrzusze i nerki. Szczególnie Maegeri i Hizageri należy dobrze i skutecznie wyćwiczyć. Z technik ręcznych należy dobrze wyćwiczyć Empi (atak łokciem) zarówno w wersji prostej, jak i bocznej oraz okrężnej. Hiza oraz Empi są bardzo skuteczne w bezpośrednim starciu Wojowników. Z uchwytów ćwiczy się też kombinacje błyskawicznego przytrzymania jedną ręką za przedramię (Katate) lub bluzę (Kata) i atakiem Atemi przy pomocy ręki drugiej! 

Techniki Atemi ćwiczy się wstępnie w pozycji naturalnej, z nogami rozszerzonymi nieco ponad rozstaw barków i lekko obniżonymi kolanami oraz biodrami, jako ataki punktowe, na przemian lewo i prawo ręczne. Potem dodaje się ćwiczenie krótkimi seriami po 2-3 uderzenia i więcej. Ćwiczy się także w poruszaniu czyli z dochodzeniem, a raczej dopadaniem przeciwnika, który jest zbyt daleko, czyli robimy uderzenia połączone z krokiem w przód, w chodzeniu.

Kiedy ćwiczymy Atemi z partnerem, wtedy jeden może być stroną punktującą, atakującą, a drugi może ćwiczyć proste zasłony i uniki przed Atemi. Tak zwane bloki w Shobu Aiki i Aikijutsu przypominają raczej zepchnięcia czy zmiecenia naciskiem ciężkiej ręki i słusznie są zwane terminem Deai-osae-uke lub Uke-otoshi czy Hiki-otoshi, gdyż harmonizujemy się z kierunkiem ataku Uke i stosujemy rodzaj nacisku czy dźwigni, a raczej zgarnięcia zmieniającego kierunek ataku Uke. Zasadą jest miękkie, wodne przyklejanie się do atakującej kończyny, ażeby zmienić jej bieg.

Zasadniczą reakcją na silny atak jest zejście, zniknięcie z linii ataku, a zasłona i zepchnięcie ma na celu dodatkową kontrolę atakującej kończyny potrzebną bardziej w celu jej przechwycenia i pokierowania do rzutu czy dźwigni niż zrobienia bloku w sposób twardy. Podstawowe Wa czyli harmonizowanie, synchronizowanie obejmuje wejście w kierunek ataku (Ki) Uke celem przejęcia i pokierowania jego siły.

Atemi, uderzenie w Aiki powinno być jak grom, a ten lepiej ominąć niż się z nim zderzyć. Powinniśmy także poćwiczyć trochę przyjmowanie lekkich uderzeń w brzuch, piersi czy twarz aby obić się trochę, rozmasować, a z czasem utwardzić do walki. Wojownik musi zostać trochę utwardzony poprzez uderzanie aby mieć dobre predyspozycje do bitwy nie bać się ciosów i nie dać się nimi rozproszyć. 

TAMESHIGIRI - Trening Mieczem AiKi

Tameshi-giri jest to ćwiczenie cięć, podczas którego używa się shinken, czyli ostrego miecza. W dawnych czasach w Japonii jako „pomoc naukową” używano ciał skazańców oraz okazjonalnie w czasie wojen z Portugalią - ciał chrześcijan, co było dość okazjonalną praktyką. Dziś z braku oryginalnego surowca używa się makiwara, czyli namoczonej beli ze słomy ryżowej o grubości męskiego ramienia. Jest ona najpierw ściśle wiązana, a potem moczona przez trzy dni i jeden dzień suszona. Pozwala to na uzyskanie gęstości podobnej ludzkiemu ciału, co pozwala na praktykę cięć realną jak to tylko możliwe.

Makiwara jest osadzona na specjalnej podstawie zwanej makiwardai. Koszt oryginalnych przyrządów jest dość znaczny, lecz można temu zaradzić: makiwardai może być wykonana z jakiegokolwiek mocnego i twardego drewna lub metalu np. podstawa ze starego obrotowego krzesła oraz drewnianego słupka (stary kij od miotły), który powinien być dość mocny, oraz wepchnięty w szczyt podstawy.

Należy pamiętać by podstawa była ciężka oraz dobrze wyważona, co pozwali uniknąć poruszenia podczas ciecia jeśli jest ono prawidłowe. Słupek powinien służyć do regulacji wysokości makiwara. Około 20-25 cm od szczytu słupka powinien być przywiązany ciężki klocek, którego zadaniem jest utrzymywanie bezwładnej masy makiwara podczas cięcia, dlatego poleca się odlanie go z cementu. Z czego wykonać makiwara? Najlepiej jest wykorzystać chińskie słomiane maty, które są wykorzystywane na plaży podczas wakacyjnego lenistwa. Z dwóch takich zwiniętych ze sobą i namoczonych mat można zrobić dobrą makiwara.

Dobrym surowcem jest także słoma służąca do ocieplania dachów lub do krycia ich strzechą. Związać maty lub słomę można nylonowymi pętlami do łączenia przewodów elektrycznych. Są one tanie nie niszczą miecza podczas cięcia i nie czujesz ich gdy tniesz, no i są łatwe w użyciu. Takie pętle pozwalają ścisnąć mocniej makiwara podczas moczenia i suszenia oraz są przydatne do utrzymania jej na makiwardai. Ten typ ćwiczeń jest bardzo pouczający jak i przyjemny niezależnie czy twoje cięcie będzie celne czy chybione. Zawsze można się nauczyć czegoś nowego. Warto przypomnieć o zasadach bezpieczeństwa podczas praktyki z mieczem, które muszą być bezwzględnie przestrzegane:

1. Przed makiwardai powinien przebywać tylko jeden szermierz.

2. Gdy miecz jest przekazywany z rąk do rąk osoba otrzymująca go powinna mocno chwycić rękojeść zanim osoba oddająca ją puści.

3. Przed ćwiczeniami, oraz po sprawdź stan miecza aby broń nie zniszczyła się po paru cięciach.

Bądźcie wytrwali w tym co robicie, a zabawa oraz satysfakcja dobrze wykonanego tameshigiri gwarantowana! Początkujący lepiej jak ćwiczą cięcia bokkenem, drewnianą imitacją miecza wojowników bushi. 

AIKIDO - Słownik Podstawowych Pojęć

Transliteracja nazw japońskich: „y” czytaj jak polskie j; „r” – czytaj pomiędzy polskim „r” oraz „l”; literki „sh” czytaj pomiędzy polskim „sz” oraz „ś”, raczej miękko; „j” - czytaj jak polskie „dź”; „z” - czytaj jak polskie „dz”; „ch” - czytaj jak bardziej polskie „ć” niż „cz”; słowa wymawiaj bardziej z brzucha, z głębi gardła...

PODSTAWOWE POJĘCIA NA TRENINGU AIKIDO 

Mae ukemi - pad do przodu.

Ushiro ukemi - pad do tyłu

Shikko - przemieszczanie się na kolanach

Tai sabaki - obroty ciała

Tenkan - obroty ciała

Uke - osoba atakująca

Tori - osoba wykonująca technikę, broniąca się

Seiza - pozycja siedząca, prawidłowe siedzenie

Suwari waza - ćwiczenia w których zarówno uke jak i tori są na kolanach

Hanmi handachi waza - ćwiczenia, w których broniący się siedzi, a atakujący stoi

Tachi waza - techniki wykonywane w pozycji stojącej

Ushiro waza - techniki wykonywane z ataku z tyłu

Omote - przód, czoło, do przodu, ruch do wewnątrz

Ura - za, tył, z tyłu, do tyłu

PODSTAWOWE FORMY ATAKU W AIKIDO 

Ai hanmi katate dori - chwyt za rękę (nadgarstek), partnerzy stoją w tej samej postawie

Gyaku hanmi katate dori - chwyt za rękę, partnerzy stoją w pozycji przeciwnej (lustrzanej)

Ryo te dori - uchwyt dwiema rękami za obie ręce (nadgarstki) partnera

Katate ryote dori (morote dori) - uchwyt dwiema rękami za jedną rękę partnera

Katate dori kubishime - uchwyt jedną ręką za nadgarstek a drugą ręką duszenie

Muna dori - chwyt jednorącz z przodu za obie klapy kimona

Eri dori - chwycenie partnera za kołnierz

Ryo kata dori - uchwyt dwiema rękami za ubranie na ramionach przeciwnika

Tsuki (w złożeniach pisane Zuki) - uderzenie proste pięścią

Chudan-zuki (tsuki), Mune-zuki - proste uderzenie pięścią na wysokości brzucha

Jodan Tsuki - proste uderzenie pięścią na wysokości twarzy

Mae geri - kopnięcie proste

Shomen uchi - pionowe cięcie ręką na głowę partnera

Yokomen uchi - okrężny atak z góry w głowę na skroń lub w szyję

PODSTAWOWE POJĘCIA ANATOMICZNE (CZĘŚCI CIAŁA) 

Abara - żebra

Ago  顎 - żuchwa, szczęka, podbródek (zawiasy)

Ago-hige あごひげ - zarost na brodzie

Ashi 脚 - noga

Ashi 足 - stopa

Ashikubi 足首 - kostka

Atama 頭 - głowa [patrz też: Men]

Boshi - duży palec (u ręki i nogi)

Chi - krew

Chusoku - poduszka górna stopy

Daitai - udo

Denko - wrażliwe miejsca pomiędzy żebrami

Dokko - uciskowy punkt za uchem

Egao 笑顔 - uśmiechnięta twarz

Empi (hiji) - łokieć

Erikubi, eri-kubi - kark, tylna część szyi

Fukurahagi - łydka

Fukuto - wrażliwe miejsce tuż nad wewnętrzną stroną kolana

Futomomo - udo

Ganmen - twarz [także: Shomen]

Gokoku - uciskowy punkt pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym

Ha 歯 - ząb

Haguki, ha-guki - dziąsło

Hai 肺 - płuco

Haishu - wewnętrzna strona dłoni [także: Shuhai]

Haito - grzbiet dłoni, wewnętrzny kant dłoni

Hana 鼻 - nos

Hara - brzuch, centrum

Heisoku - sklepienie stopy

Heso へそ - pępek

Hifu 皮膚 - skóra

Hige - broda, zarost na brodzie

Hiji (także: empi) 肘 - łokieć

Hiji-zume - wrażliwe miejsce na wewnętrznej stronie łokcia

Hitai 額 - czoło [patrz też: Zengaku]

Hitomi - źrenica oka

Hitosashi-yubi - palec wskazujący

Hiza ひざ - kolano

Hoho, Hoo ほお - policzek

Hone - kość

Hoppeta - policzek

I 胃 - brzuch, żołądek (anatomicznie, organ)

Jintai - ciało [także: Shintai]

Jinkai-kyusho - punkty witalne na ciele człowieka

Kakato - pięta

Kakuto - wewnętrzna strona nadgarstka (przy uderzeniu)

Kami, kami-no-ke, 髪 lub 髪の毛 - włosy, kojarzone z Kami - bóstwo

Kao 顔 - twarz

Karada - ciało

Kashi - nogi

Kata 肩 - bark, barkowa część ramienia

Kenshi - kieł

Ketsueki 血液 - krew

Kikan - tchawica

Kin - krocze

Kinniku - mięsień

Kobushi 拳 - pięść

Koken - przegub

Koko - strefa pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym

Kokoro - duch, serce

Kōsai, kou sai - tęczówka

Koshi (w złożeniach: goshi) 腰 - biodra, plecy, tylna część biodrowa

Kote - nadgarstek, przedramię bliżej nadgarstka

Ko-yubi - mały palec

Kubi 首 - szyja

Kuchi 口 - usta

Kuchibiru 唇 - warga

Kuchihige, kuchi-hige 口髭 - wąsy

Kusuri-yubi - palec serdeczny

Kyusho - punkty ciała wrażliwe na uderzenie

Mabuta - powieka

Mata - udo, pachwina [także: Sokei]

Matsuge - rzęsy

Mayu まゆ - brew

Mayuke - czoło

Me 目 - oko, oczy

Men - głowa, szczyt głowy

Mimi 耳 - ucho

Monshi - siekacz (ząb)

Mukozune - wrażliwe miejsce w połowie goleni

Mune 胸 - pierś, nadbrzusze, przepona i dolne żebra, klatka piersiowa;

Murasame - punkty uciskowe z każdej strony szyi za obojczykami

Mayuge - brew, brwi

Naike - punkt uciskowy po wewnętrznej stronie kostki u stopy

Naka-yubi - palec środkowy

Nodo のど - gardło

Nou - mózg

Nukite - końce usztywnionych palców

Nyuutou 乳頭 - sutek

Okuba - trzonowiec (ząb)

Onaka, O-naka お腹 - brzuch, żołądek

Oshiri, O-shiri - pośladki

Okuba - podbródek

Oyayubi, oya-yubi - kciuk

Se - plecy, tylna strona, grzbiet

Seika-tenden - środek ciężkości ciała, punkt zlokalizowany w głębi brzucha, 3-4 cm poniżej pępka

Seiken - pięść, kostki pięści,

Seikichu - kręgosłup

Senaka - tył ciała, plecy

Shintai - ciało [patrz też: Jintai]

Shinzou 心臓 - serce (anatomicznie, organ)

Shiri 尻 - biodro

Shita - język

Shita hara - dół brzucha [patrz też: Seika-tanden]

Shita-mabuta - powieka dolna

Shōkyūshi, shoukyoushi - przedtrzonowy (ząb)

Shomen - twarz, przód głowy [także: Ganmen]

Shotei - podstawa dłoni

Shuhai - wewnętrzna strona dłoni [także: Haishu]

Shuto - zewnętrzna krawędź dłoni

Sokei - pachwina [także: Mata]

Sokuso - czubki palców u stóp (przy kopnięciu)

Sokutei - koniec pięty

Sokuto - zewnętrzna krawędź stopy

Suigetsu - splot słoneczny

Tai - ciało

Takate - ramię

Tanden - podbrzusze, obszar pod pępkiem, zbiornik dolnobrzuszny, pole cynobrowe;

Te 手 - ręka, dłoń

Teisoku - wewnętrzna krawędź stopy

Tekubi 手首 - przegub, nadgarstek, dosł. "szyja ręki"

Tento - wrażliwe miejsce na czubku głowy

Te-no-hira - dłoń

Te-ura - wewnętrzna strona nadgarstka

Tsumasaki - palec u stopy

Tsume 爪 - paznokieć

Ude 腕 - przedramię, ramię

Ue su to - talia

Uraken - wewnętrzna strona pięści

Uwa-mabuta - powieka dolna

Waki-no shita  腋の下 - pacha

Yubi 指 - palec

Yubi no tsume - paznokieć

Zempo - przednia strona, przód ciała;

Zengaku - czoło [także: Hitai]

Zenshin - całe ciało

Zenwan - przedramię

Zugaikotsu - czaszka

SŁOWNICZEK ALFABETYCZNY 

- A- 

Ai - harmonia, zgoda, jedność

Ai-hanmi pozycja zgodna - układ, w którym ćwiczący stoją w tej samej pozycji (por. gyaku-hanmi)

Aiki dosłownie harmonijne oddziaływanie (zjednoczenie) ki; według kosmologii aikido, wszystkie rzeczy we wszechświecie powstają dzięki oddziaływaniu pozytywnego i negatywnego ki; celem treningu aikido jest poszukiwanie harmonii własnego ki z ki partnera i ki wszechświata aikido dosłownie droga harmonii; nazwę tę, po wielu latach głębokich studiów różnych szkół sztuk walki, przyjął twórca aikido dla określenia swojego unikalnego systemu (por. ai, ki, do)

Aiki-taiso - podstawowe ćwiczenia w aikido; rozgrzewka; ćwiczenia wprowadzające; potrząsanie ciałem wzmagające Ki;

Arigato, Arigatou - dziękuje

Arigato gozaimasu - dziękuje bardzo, forma grzecznościowa do straszych


Ashi - stopa, noga

Ashi-sabaki - ćwiczenia przemieszczeń, obejmują: ayumi-ashi, okuri-ashi, tsugi-ashi (por. tai-sabaki)

Atemi - uderzenie, cios, cięcie; uderzenie we wrażliwe miejsce - w aikido ma na celu rozproszenie uwagi przeciwnika

Ayumi ashi - krok przestawny

- B - 

Barai - zagarnięcie, zmiecenie

Bokken - drewniany miecz

Bokuto - drewniany miecz

Bu - dosłownie silny, waleczny, odważny, ale również dotyczący spraw wojennych; w aikido sens tego słowa jest rozumiany jako dzielność i odwaga, a nie rywalizacja, czy współzawodnictwo; oryginanie znaczenie bu to: powstrzymać krzyżujące się (walczące) ze sobą włócznie

Budo - ogólna nazwa sztuk walki; dosłownie drogi walki; ogólne określenie japońskich sztuk walki, które rozwinęły się ze sztuk wojennych (bujutsu) np. judo, kendo;

Bujutsu - dosłownie sztuki wojenne


Bushi - wojownik, rycerz, samuraj; najczęściej shugenja - praktyk shugendo;

Bushido - kodeks wojowników z gór, Yamabushi (praktyków shugendo) 

- C - 

Chikama - najkrótszy dystans

Chu - środek, środkowy

Chudan – strefa brzucha i piersi, środek

- D - 

Dan - stopień mistrzowski

Do (Dou, chiń. Tao) – droga, metoda, sposób

Dojo - sala ćwiczeń, miejsce ćwiczenia sztuk walki

Domo - bardzo

Domo arigato - dziękuje bardzo

Dori - uchwycenie (w złożeniach od Tori)

Doshu - dosłownie mistrz drogi; tytuł lidera aikido; zgodnie z tradycją japońską, jest to tytuł dziedziczny; po śmierci O'Sensei przysługiwał on Kisshomaru Ueshiba - synowi twórcy aikido, potem jego wnukowi Moriteru;

Dozo - proszę

- E - 

Eri - kołnierz

Eri-tori (eridori) - atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) kołnierza partnera

- F - 

Funakogi-undo - dosłownie ruch wiosłowania; termin pochodzący od ame-no tori fune, co można przetłumaczyć, jako niebiańska uskrzydlona łódź; pojęcie związane z mitologią japońską oznaczające łódź, którą posługiwał się duch gromu spływający z nieba na Ziemię; funakogi undo wywodzi się z ezoterycznych praktyk shinto mających na celu zjednoczenie ciała i umysłu, które twórca aikido wprowadził do swojego systemu; obecnie funakogi undo to jedno z ćwiczeń wprowadzających (aiki-taiso) służące do poprawienia pracy bioder, wypracowania mocnej, stabilnej postawy oraz do koordynacji oddychania z pracą ciała;

Furitama - stabilizacja ki, ćwiczenia koncentracji; 

- G - 

Gaku - tradycyjny element wystroju dojo - japońska kaligrafia z nazwą szkoły, mottem lub myślą filozoficzną zawieszana na ścianie w centralnym miejscu sali ćwiczeń, na przeciwko miejsca honorowego (kamiza); od słowa Gaku pochodzi Gakkai - stowarzyszenie edukacyjne, szkoła;

Gedan - poziom ciała od pasa w dół; poziom niski, od pasa w dół (pojęcie używane do określenia wysokości ataku)

Geiko - trening, ćwiczenie


Geri (Keri) - kopnięcie

Gi - ubranie, strój do ćwiczeń (por. keikogi)

Go - pięć

Gokyo - piąta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, yonkyo)

Gyaku - przeciwny, przeciwstawny, odwrotny 

- H - 

Hachi - osiem

Hai - tak

Hajime - zaczynać, naprzód

Hakama - bardzo szerokie spodnie, tradycyjny ubiór ćwiczących aikido, kendo i inne sztuki japońskie

Hanmi hantachi - waza techniki wykonywane przez klęczącego aikidokę na uke atakującym w pozycji stojącej

Happo - osiem kierunków

Hara - brzuch; centrum, miejsce, w którym skupia się energia witalna człowieka


Henka waza - wariacje technik


Hidari - lewy, lewostronny

Hidari-kamae - postawa, w której lewa noga wysunięta jest do przodu (por. migi-kamae)

Hiji - łokieć

Hiji-tori (Hijidori) - trzymanie za łokcie (za rękawy w okolicach łokcia)

Hiza - kolano

Hombu Dojo główna kwatera, centrum treningowe w Tokio

- I -  

Iaido - japońska sztuka walki mieczem (dobywania miecza)

Ichi, Ich - jeden

Iie - nie

Ikkyo, Ikkayo - pierwsza forma podstawowych technik unieruchomień (por. nikyo, sankyo, yonkyo, gokyo, lub też ikkyo)

Irimi - wejście do przodu, obejście, wejście kątowe;

Irimi-nage - rzut, w którym wykorzystuje się wejście kątowe irimi tzw. "dwudziestoletnia technika"

Irimi tenkan - wejście do przodu z półobrotem czy zwrotem o 180 stopni; 

- J - 

Jiyu-wasa, jiyu-waza - tori wykonuje dowolne techniki

Jo - kij używany w aikido

Jo-dori - techniki obrony przed atakiem jo (techniki odbierania jo)

Jodan - górny poziom ciała

Ju, czytane jiu, dźu - dziesięć

Juji-garami - rzut przez skrzyżowanie rąk 

- K - 

Kai - organizacja

Kamae - garda, pozycja

Kamiza - miejsce honorowe, z którego się naucza (zasiada tu nauczyciel na początku i na końcu treningu); ściana wschodnia dojo; także miejsce, gdzie znajdują się bóstwa;

Kata - ćwiczenie formalne często skodyfikowane

Kata tori - uchwyt ręką za kołnierz kimona na wysokości piersi

Katate ryote tori - uchwyt dwóch rąk za jedną rękę

Katate tori - uchwyt jednej ręki za jedną rękę

Keyagi – bluza do ćwiczeń

Keykogi – ubiór ćwiczącego: bluza, spodnie i pas

Ki (chiń. Chi, Czi, Qi) - siła życia, energia wewnętrzna, duch, bioenergia

Kiai - nastrój, usposobienie, charakter (w sztukach walki oznacza to zwykle przenikliwy okrzyk)

Kihon - podstawowy, bazowy trening fundamentów (źródło ki)

Kihon-waza - techniki wykonywane w sposób podstawowy, bazowy

Kimono – tradycyjna suknia noszona przez Japonki, strój kobiet

Kingyo-undo - ćwiczenie "ryba", złota ryba sztuk walki i ki-kou

Kiri - ostrze

Kissaki - szczyt miecza

Kohai - młodszy kolega (urodzony później)

Kokoro, shin - duch, serce, serce-umysł

Kokyu - sposób oddychania, wdecho-wydech

Kokyu-ho  - ćwiczenie oddechu; ćwiczenie wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej, polegające na dojściu do centrum partnera, poznawaniu pracy jego ciała, przy jednoczesnej pracy nad własnym oddechem

Kokyu nage - rzut oddechem

Konnichiwa - dzień dobry

Koshi - biodro

Kote - nadgarstek

Ku lub Kyu - dziewięć

Kubi - szyja

Kumite - walka

Kuzushi - wychylenia ciała

Kyu - stopień uczniowski

Kyudo - łucznictwo japońskie

- M - 

Ma-ai - odpowiedni dystans


Mae - przód, do przodu

Mae-geri - atak polegający na prostym kopnięciu przeciwnika

Mae-Ukemi – przewrót w przód, sztuka upadku do przodu z przetoczeniem się;

Mate - czekać

Meguri, Maeuri - ruch okrężny głównie nadgarstków oraz centrum

Men - głowa

Men-uchi - cięcie proste z góry w głowę

Migi - prawy, prawostronny (patrz: hidari - lewy)

Migi-kamae - postawa, w której prawa noga wysunięta jest do przodu (por. hidari-kamae)

Misogi - dosłowie obrzęd oczyszczenia; oczyszczenie lub ablucja dokonywane zwykle w wodzie morskiej lub pod górskim wodospadem są dla Japończyków formą religijnej ekspiacji za określone czyny, wydarzenia, w których się brało udział; twórca aikido uważał, że wszystkie techniki aikido są formą misogi (oczyszczenia);

Mokuso - medytowanie, skupienie, koncentracja

Morote-dori, morote-tori - atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) oburącz przedramienia partnera

Mudansha - uczeń posiadający stopień uczniowski - kyu, bez dana, (por. yudansha)

Mune - pierś, tors, korpus, splot słoneczny, nadbrzusze

Mune-dori - uchwyt za przód Gi (stroju do ćwiczeń)

- N - 

Nage - rzut; osoba wykonująca rzut lub inną technikę - nazwa używana zamiennie z tori (por. uke)

Nage-waza - techniki rzutów (por. katame-waza, osae-waza)

Ne-waza - techniki w parterze

Ni - dwa

Nikyo - druga forma podstawowych technik unieruchomień (inne dźwignie: ikkyo, sankyo, yonkyo, gokyo)

Nihon, Nippon – Japonia, Kraj Słońca; 

- O - 

O, Dai - wielki, potężny

O'Sensei - wielki nauczyciel, tytuł Morihei Ueshiba - twórcy aikido


Obi - pas ćwiczącego

Obi Wan – pas mistrzowski

Omote - ruch do wewnątrz (por. ura)

Omote-waza - ogólna nazwa wersji technik wykorzystujących wejście przed centrum przeciwnika (por. ura-waza)

Omoto-kyo - dosłownie nauka wielkiej podstawy; sekta shintoistyczna (por. shinto) założona w Japonii pod koniec XIX w przez Nao Deguchi i Onisaburo Deguchi; uważa się, że współpraca założyciela aikido i Onisaburo w latach 1920-35 dała początek stworzeniu filozofii aikido

Onegae-shimasu, Onegai shimasu - dosłownie: proszę mnie nauczyć - formuła wypowiadana na początku treningu, a także w trakcie przed rozpoczęciem ćwiczenia; zaproszenie do wspólnych ćwiczeń;

Osae - naciskać, dźwignia

Osae-waza - techniki dźwigni (por. katame-waza, nage-waza)

Otagai-ni-rei - ukłon wzajemny pomiędzy partnerami

- R -  (czytane jako dźwięk pomiędzy L, a R)

Randori - wolna walka

Rei - ukłon, pokłon, szacunek

Rei (inaczej pisane niż rei dusza) - dusza, duch, zjawa, biopole

Ritsu-rei - ukłon w pozycji stojącej (por. za-rei)

Roku - sześć

Ryokata-dori - uchwyt dwiema rękami za kołnierz KeyaGi (bluzy treningowej)

Ryote - dwie ręce

Ryote-dori - uchwyt dwóch rąk za dwie ręce; atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) dwoma rękoma za dwie ręce przeciwnika;

Ryu - szkoła, inaczej pisane: smok;

- S - 

San - trzy

Sankyo - trzecia forma podstawowych technik unieruchomień

Sayonara - do widzenia

Seika-tanden - środek ciężkości ciała zlokalizowany w brzuchu, poniżej pępka

Seiza - pozycja siedząca

Seiza-shite - czyńcie Seiza, siadajcie w Seiza

Sempai - asystent nauczyciela, pomocnik

Sensei - mistrz, nauczyciel

Shi, Yon - cztery

Shichi - siedem, mistyczna liczba siedmiu gwiazd Wielkiego Wozu lub Małego Wozu;

Shidoin - instruktor (tytuł formalny)

Shihan - mistrz, wódz (dla posiadaczy powyżej 6 dana)

Shiho - cztery kierunki, cztery strony świata

Shiho-nage - rzut w czterech kierunkach

Shikko - poruszanie się na kolanach, sposób przemieszczania się w pozycji klęcznej

Shimoza - miejsce na tatami, gdzie siadają ćwiczący

Shite - ten, który czyni (suru: czynić); partner, który stosuje daną technikę

Shodan - pierwszy dan

Shomen - do przodu

Shomen uchi - cięcie na twarz, w głowę

Sode - zewnętrzna strona

Sode-dori - uchwyt za rękę

Sore-made - stop, zatrzymać

Soto - zewnętrzna strona; na zewnątrz

Soto-Deshi - uczeń zewnętrzny, dochodzący do Dojo z zewnątrz; ktoś kto uczy się tylko zewnętrznej strony sztuki;

Soto-kaiten - ruch na zewnątrz

Suri ashi - krok dostawny

Suburi - indywidualne techniki ćwiczeń z użyciem bokken i jo, podstawowe ćwiczenia z bokken i jo;

Suwari - waza techniki wykonywana w pozycji siedzącej

Suwari-waza - techniki wykonywane w pozycji siedzącej lub klęczącej; zbiór technik na siedząco; 

- T - 

Tachi - waza techniki wykonywana w pozycji stojącej

Tanto - nóż, sztylet

Tegatana - ręka miecz

Tenkan - wir, obrót, zejście z linii ataku z obrotem o 180 lub więcej stopni

To ma - duży dystans


Tori - wykonujący technikę

Tsubo – punkt reanimacyjny do akupresury

Tsugi ashi - krok dostawny

Tsuki - cios po linii prostej

- U - 

Uchi-kaiten-nage - rzut obrotowy wykorzystujący ruch do wewnątrz oraz przejście pod ramieniem partnera

Uchi-Deshi - uczeń mieszkający razem ze swoim nauczycielem, uczeń wewnętrzny, uczący się metod wewnętrznych;

Ude - przedramię

Ude-kime-nage - rzut przy wykorzystaniu dźwigni na staw łokciowy i przedramię

Uke - atakujący; partner atakujący, na którym wykonuje się technikę obronną (ten, który znosi technikę)

Ukemi - pad, przewrót; techniki bezpiecznego  upadania;

Ukemi-waza - techniki padów i przewrotów, zbiór metod upadania;

Undo - ćwiczenie, praktyka; zbiór ćwiczeń pobudzających energię Ki; tajemna grupa ćwiczeń Ki-Kou (Qigong);

Ura - ruch do tyłu

Ushiro - tył, w tył

Ushiro kata tori kubi - uchwyt z tyłu za jedną rękę z jednoczesnym duszeniem

Ushiro kubishime - atak z tyłu z duszeniem

Ushiro ryote tori - uchwyt z tyłu za nadgarstki

Ushiro-Ukemi – przewrót w tył

Ushiro-waza - techniki obrony przed atakiem z tyłu

- W - 

Wa - zgodność ruchowa, synchronizacja, harmonizacja

Waza - techniki

- Y - 

YamaBushi – wojownik z gór, mistrz - starzec z gór

Yame - stop

Yoko - w bok, na bok

Yokomen uchi - cięcie na głowę lub szyję

Yoko ukemi - pad w bok

Yonkyo - czwarta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, gokyo, lub też yonkyo)

Yudansha - uczeń posiadający stopień mistrzowski - dan (por. mudansha)

Yushu - honor

- Z -  (czytane jak polskie "Dz")

Zanshi, zanshin - pozostawanie w stanie czujnej gotowość

Za-rei - ukłon w pozycji siedzącej (także: ritsu-rei)

Zazen - pozycja medytacyjna - siad w pozycji lotosu lub siad klęczny na piętach (Seiza)

Zenpo - do przodu

Zenpo-kaiten-ukemi - przetoczenie do przodu - nazwa stosowania zamiennie z mae-ukemi (por. koho-kaiten-ukemi)

Zori - japońskie klapki, sandałki mistrza

Zubon, zubbon – białe spodnie stroju do ćwiczeń

Zuki - (w złożeniach jako kolejny człon) uderzenie proste (tsuki)

Liczebniki  japońskie 

rei, zero - 0

ichi, itsu, ić - 1

ni - 2

san - 3

shi, yon - 4

go - 5

roku - 6

shichi, nana - 7

hachi - 8

kyu, ku - 9

ju - 10

ju-ichi - 11

ju-ni - 12

ni-ju - 20

ni-ju-ichi - 21

san-ju - 30

yon-ju - 40

roku-ju-hachi 68

hyaku - 100

hyaku hachi-ju ni - 182

ni-hyaku - 200

shi-hyaku san-ju shichi - 437

sen - 1000

yon sen - 4000

roksen - 6000

nanasen - 7000

hachsen - 8000

man, ichiman - 10.000

oku - 100 milionów

Shobu Aiki Kyokai - O'Sensei Aikido Kankai